آبیاری مزارع زراعتی در افغانستان

افغانستان یک کشور زراعتی است 80فیصد این ملت به زراعت ومالداری اشتغال دارند. زراعت بدون آب ناممکن است. کشت نباتات درین کشور بشکل للمی و آبی می‌باشد. زیاده کشت للم درصفحات شمال افغانستان صورت می‌گیرد. زمینهای جلال آباد و لغمان چون آب فراوان دارند سال 3 حاصل می‌دهند. در قسمتهای غربی وشمال از ولایت کندز الی بادغیس حدود یک میلون هکتار زمین مزروعی در کنار دریای آمو و مرغاب قرار دارد ولی به نسبت عدم ورود تکنالوجی اب این زمینها بشکل دشت ولامزروع باقی مانده‌است اهالی این ولایتها از زمین‌ها بشکل للمی استفاده می‌نمایند. افغانستان دارای 75 بیلون متر مکعب آب سالانه می باشد ولی حدود 25 فیصد یعنی 20 ملیارد آن استفاده نموده متباقی 75 فیصد آن به کشورهای همجوار می‌ریزد. در تاریخ اففانستان زراعت پیشرفته وحفر جویبارها در زمان کوشانیان غزنویان باختران تیموریان بابریان و تیمورشاه درانی مروج گردید. سیتم آبیاری در افغانستان توسط وسایل مدرن نبوده بلکه مانند صدها سال قبل توسط جویهای خاکی آبیاری می‌شود که فیصدی ضایعات خیلی زیاد می‌باشد. قبلاً پلان بود که در پروژه های بند سرده غزنی سد سلما هرات و سد کجکی هلمند زراعت مدرن را مروج نمایند که پروژه تا فعلاً موفق نگردیده‌است. زیاده زمینهای افغانستان بشکل علفچر مورد استفاده مالداران قرار دارد. دهقانان افغانستان آب کشت مورد ضرورت خودرا از آب باران دریا چشمه‌ها (کاریز) عردو چاه بدست می‌آورند.

      طبعیت سرسبز بلخ

اراضی افغانستان از دیدگاه زراعت به 6 گونه تقسیم شده‌است. - زمین‌های مزروعی -زمین‌های تحت غرس نهالها- که هردو قسمت7،8میلون هکتار 11،96 فیصد ساحه خاک را در بر دارد-علفچرها 31 میلون هکتارکه حدود 49 فیصد-- جنگلات 1،9 میلون هکتار 3-فیصد زمین‌های تحت آب وزمینهای غیر مزروعی می‌باشد. اراضی افغانستان طوریست که هرمنطقه دشت ودره اب هوا مخصوص دارند. مثلا ولسوالی سروبی که در30 کیلومتری کابل موقیعت دارد در زمستان برف باری نداردولایت قندهار خوست جلال آباد لغمان گرم سیر بوده در زمستان برف باری ندارد. 1 بر6حصه خاک رادشت تشکیل داده‌است که به مساحت 108704 کیلومترمربع 10،870میلون هکتارمی‌شود. بالاتر از 80 فیصد منبع آبی افغانستان را کوهای هندوکش تشکیل می‌دهد. درمجموع 7،8 میلون هکتار ساحه قابل کشت می‌باشد. ازجمله 3،3 میلون هکتار (181?5میلون جریب) آبی 4،5 میلون هکتار(22،5میلون جریب) للمی و یابارانی وجود دارد. ازجمله 4 ملیون هکتار تحت کشت می‌باشد. در سال 2010 حدود 3،1 میلون هکتار تحت زرع علوفه جات و از جمله 2 ملیون هکتار تحت زرع گندم قرار داشت. زمین‌های سیر آب حدود 1،8 میلون هکتار را دربر دارد. در 1،44 میلون هکتار به نسبت آب کافی دوبار کشت می‌شود طور طبیعی به جز چند نبات محدود همه نباتات درین خاک می‌رویند. دراکثر نقاط شمال جنوب وجنوب شرقی افغانستان حرارت در تابستان به 45 درجه می‌کشاند. زیاد ترین آب درین مناطق بمصرف می‌رسد سطح تبخیردرین مناطق زیاد بوده در معیاد 3-6 روز زمین دوباره خشک می‌شود. حرارت زمین الی 20 درجه بیشرازحرارت هوا می‌باشد. خشک سالی درهمین مناطق بروز می‌کند.

آبرسانی وکانالیزاسیون شهری

آبرسانی کلتور است که سالها قبل درمیان جوامع بشری افغانستان وجود داشته‌است. مردم از سه منبع یعنی جویها چاه‌ها و چشمه آب می‌نوشیدن. دربعضی محلات بخصوص در شمال افغانستان مردم آب آشامیدنی خویش را در حوضهای سرباز ذخیره می‌نمودند. دربعضی محلات مردم زیر تپه و کوه را حفر نموده در آنجا برف زمستان را جمع می‌نمودند. در تمام سال ازین آب استفاده می‌نمودند. همه اینگونه آبها عاری از خطر نبوده در بعضی مواقع امراض چون کلرا لشمانیا وملاریا باعث خطر جدی باشندگان همان محل می‌گردید. تا فعلاً مردم دهات بنا بر عدم دانائی کافی عقیده دارند آب روان که هفت ملاق زد آب پاک است. بنیاد رسانیدن آب صحی در شهر کابل توسط عبدالرحمن خان آغاز گردید. برای اولین بارآب صحی در درمانگاه ابن سینا تهیه گردید. سپس درزمان شاه امان‌الله کار انتقال آّب آشامیدنی مردم کابل از حوض طبعی کوه پغمان به اکمال رسید. نلهای آب در چندین نقطه شهر غرض استفاده مردم نصب گردید. در زمان ظاهر شاه اولین فابریکه کوچک تصفیه آب درشهر کابل نصب وبه شهریان کابل حدود چهار ساعت آب میرسانید به همین ترتیب پروژه آبرسانی در ولایات هرات مزارشریف جلال آباد آغاز گردید. ریاست آبرسانی در اکثر مدارس ولایات وولسوالی‌ها نصب پمپ دستی یا بمبه رانمود. دربعضی پروژه‌ها که روسها وامریکایها کار می‌نمودند توانستن توزیع 24 ساعته آب آشامیدنی را مهیا کنند این پروژه‌ها مانند مکرویان اول، دوم سوم وچهارم، پروژه تفحصات مزارشریف و پروژه فارم غازی آباد پروژه فارم سمرخیل پروژه وادی لشکرگاه پروژ مالداری هرات وغیره بودند. تسلسل توزیع آب اشامیدنی به نسبت جنگهای داخلی الی امروز قطع گردید. پس از سال 2002 دوباره پروژه‌های آبرسانی توسط ایالات متحده امریکا آلمان وسایر کشورها از طریق چند مراجع به خصوص ریاست آبرسانی و وزارت انکشاف دهات وزارت شهر سازی تحت کار گرفته شد. طبق راپور یونیسف الی اکنون 16،8ملیون افغان یا 70فیصد خاک آّ ب صحی آشامیدنی ندارند. قربانی آب غیر صحی در درجه اول اطفال است فعلاً در افغانستان از هر چها طفل یکی آن می‌میرد. درسال 50000 طفل بالاثر مرض اسهال که ناشی از آب غیر صحی است می‌می‌میرند. فعلاً اداره بانک انکشاف جهانی اداره آغا خان, UNHCR,DACAAR, USAID, واز کشور آلمان کمپنی ,GTZ,INVENT, KFW در پروژه آبرسانی همکاری می‌نمایند.

دراین اواخر بانک جهانی خواست تا دولت افغانستان از تجربه آبرسانی وفاضلاب کشور هند وبرازیل استفاده بعمل آورند. این سازمان تلاش دارد تا افغانستان از آبهای سطحی خویش در صنعت و آشامیدن استفاده نمایند. بدین منظور قرارداد بین هند و افغانستان به امضا رسید. میزان سرمایه شرکت آب و فاضلاب افغانستان یک میلیارد و 590میلیون افغانی ویا سه میلیون و400هزار دلار اعلام شد. در این نشست اعلام شد که بانک جهانی و اداره توسعه بین‌المللی آمریکا 41میلیون دلار برای مدت پنج سال برای توسعه فعالیت‌های آبرسانی در اختیار شرکت آب و فاضلاب افغانستان قرار خواهد داد. هکذا بانک جهانی اعلام کرد که برای بازسازی پروژه‌های سیستم آبیاری بخش کشاورزی در مناطق روستایی افغانستان، مبلغ 33میلیون و  500هزار دلار کمک اختصاص داده‌است. این مبلغ در احیا و بازسازی  93پروژه کوچک و بزرگ، توسعه تاسیسات هواشناسی آب در  30 ایستگاه و شش دستگاه آزمایشگاه اندازه‌گیری گل و لای هزینه خواهد شد. این نهاد مالی هفت سال قبل، ? 40?میلیون دلار برای بازسازی پروژه‌های اضطراری آبیاری در کابل، جلال آباد، قندهار، هرات، کندوز، هرات و مزار شریف اختصاص داده بود که از آن زمان تاکنون این کمک‌ها به  53میلیون دلار رسیده‌است. سیستم آبیاری بخش کشاورزی کشور در سه دهه گذشته به علت دلایل متعدد آسیب زیادی دیده‌است. در حال حاضر بیش از یک میلیون هکتار زمین نیاز به بازسازی و احیای سیستم آبیاری دارد. طوری که  12درصد زمین‌ها قابل کشت است و  85درصد آن نیاز به آبیاری دارد فعلاً  25درصد سیستم آبیاری افغانستان فعال است.

طبق اظهارات شرکت آبرسانی افغانستان تنها دو میلیون نفوس در سراسر کشور دسترسی به آب آشامیدنی صحـــی دارند. حال آنکـــه نیاز مندی مردم به آب درسطح کشور، 300 هزار مترمکعب در 24 ساعت بوده و سالانـــه 936?68 ملیون متر مکعب آب مورد ضرورت مـــردم می‌باشد. به گفته رئیس شرکت آبرسانی افغانستان همین اکنون در سراسر کشور 55 مخزن آب زیر زمینی و 56 مخزن آب ارتفاعی وجود دارد که حجم مخازن به 62351 متر مکعب می‌رسد. مقدار پمپ شدن روزانه آب در کشور به 97534 متر مکعب آب تولید شده و 1576 نل‌های آب عامه‌است کـــــه مردم از آن استفاده می‌کنند. این در حالیست کـه در سطح کشور 124 ملیون مترمکعب آب‌های شیرین موجود است. تولید آب در افغانستان توسط مراجع رسمی وشخصی 140هزار مترمکعب می‌باشد. تا فعلاً درسطح کشور 45666 عدد بمبه دستی نصب گردیده‌است. شهر کابل که دارای چهار میلون نفوس دارد دارای مجموعی 34هزارمتر مکعب آب تولیدات دارد که همه آب تحت العرضی است. شهر کابل دریک سال توانای 44 میلون متر مکعب را دارد که این آب ناکافی بوده از چاههای اطراف کابل استفاده بعمل می‌آید. آب شهر کابل از42 حلقه چاه عمیق، دو کاریز وسه پروژه بزرگ در سه نقطه شهرکابل بدست می‌آید. شهر کابل دارای 30تا 35هزار چاه خود سر دارند. مردم روزانه حد اقل 3500 مترمکعب آبرا استخراج می‌نمایند. تمامی پروژه هاو بلند منزل‌های شخصی از خود چاه عمیق دارند به همین ترتیب فاقد کانالیزاسیون. در کنارهر تعمیر چاه فاضلاب نیز حفر گردیده‌است.

طبق اظهارات نجیب اله پتان رئیس عمومی آبرسانی وکانالیزاسیون از سال 2002 به اینسو مطالعات تخنیکــی 34 ولایت افغانستان را توسط متخصیصین بــــانک جهانـــی، کشور جرمنــی و USAID انجام داده شده‌است. طبق همین مطالعات پلان سرمایه گذاری طی سه مرحلـــه یعنی کوتاه مدت، میان مدت و دراز مدت ترتیب شده‌است که فعلاً پلان مرحله کوتاه مدت در حال تطبق قرار دار. اکنون در 17 شهر، شبکه‌های خدمــــات آبـــرسانـــــی فعالیت دارد. درمجموع از6،6 ملیون نفـــوس شهری نشینان به دو ملیون نفوس خدمات آبرسانی را مهیا گردیده‌است. مرحله (کوتاه مـــدت) با تمویل مشترک بانک جهانــــی و وکشور آلمان به هزینه 50 ملیون دالراز 2007 شروع گردیده در اخیر دسمبر2010 به پایه اکمال رسید.30 ملیون دالر سرمــایـــه گذاری در 14 مرکز ولایات به کمک بانک جهانی رویدست است.

تشکیل آّب در کره زمین

قبل از سال 1380 تصور می‌شد که این ماده در زمین بالاثر عملیه autogasing گازات آتشفشان تولید شده‌است. ولی درسالهای پس از 1380 یک پارچه بزرگ از یخ از نزدیک زمین گذشت کمپنی ناسا توته ازین یخ را که با خاک مخلوط بود به زمین آورد پس از تحقیقات چند واضع گردید که آب در اثناع ساختن ستاره گان ساخته می‌شود. در22 جولای سال 2011 ابر را دریافتن که 140 تریلون چند بزرگتر از حجم زمین بود. بناعاً آبی که در زمین است در زمین ساخته نشده بلکه از فضای خارج آمده‌است. زیرا دوبرسه حصه زمین آب است.

دریای آمو (جیعون یااوکزس)

این دریا از کوهای پامیر افغانستان شروع می‌گردد و از شمال شرق رو به جنوب غرب جریان پیدا می‌کند، در قسمت پنچ سرعت این دریا خیلی تند و با شتاب می‌گردد. در قسمت شمال شرقی بدخشان دریای آمو یک چرخ مثلثی زده بازهم به مسیر خود ادامه می‌دهد. در قلعه زال با دریای پنج تاجکستان یکجا می‌شود. پس از طی مسافت 2400 کیلومتر به دریای اورال می‌ریزد. کوهای پامیر دارای بارندگی 1000 ملی متر دریک سال بوده به همین دلیل این دریای بزرگ را بجریان انداخته‌است. این دریا بطول 1126 کیلو متر در داخل خاک افغانستان جریان داشته در سرحد ترکمنستان مسیر خودرا بطرف شمال غرب تغیر می‌دهد. این دریا دریک ثانیه 2000 متر مکعب و دریک سال 22ملیارد آبرا انتقال می‌دهد. درکنار این دریا دشتهای لامزروع وکم ارتفاع به اندازه یک میلون هکتار (ده میلون جریب) قرار دارد. که با مصرف کم می‌تواند زیاده قسمت این دشتها را سیراب نمود.

عرض دریا در بسیاری از جاها بیشتر ازیک کیلومتر است. قسمت کم عرض آن در نواحی حیرتان واقع شده‌است. از لحاظ قانونی افغانستان از اینکه منشع این دریا است حق استفاده بیشتر را دارد. برخلاف ازبکستان 60 فیصد ازین آب استفاده می‌نمایدوهم از طلا که این رود سالانه دارد. در صورت احداث پروژه‌ها در افغانستان با مشکلات وممانعت‌های زیادی روبرو خواهد بود. این دریا در مرز دوکشور قرار دارد وبنام آبهای بین المللی یاد می‌شود دارای قانون خاص است. بمنظور بیداری کشورها در حفظ ذخیره وتقسیم آب کنفرانس تحت نام آب برای حیات بتاریخ 18الی 20 جوزای سال 1389 در شهر دوشنبه بشرکت هفتاد کشور و دهها سازمان بین المللی منطقه تشکیل گردید. درین کنفرانس امام علی رحمان اوف رئیس جمهور تاجکستان وضعیت موجود آب شیرین در جهان، تغیر اقلیم - گرم شدن کره زمین، ذوب شدن یخچال‌ها - اداره نا درست آب وضعیت آب‌های سرحدی رامورد بررسی قرار داد بطور غیر مستقیم ازبکستان را مورد انتقاد قرار داد.

جدول مقدار تولیدومصارف آب دریای آمو

دریای هلمند

دومین دریای پراهمیت رود هلمند است که از سنگلاخ یا 80 کیلومتری غرب کابل سرچشمه گرفته و از شمال به جنوب غرب کوهستانات هزاره جات را پشت سر گذاشته در گرشک داخل ریگستانها دشت مارگومی‌شود. بعدا بطرف سیستان جریان نموده. به جهیل هامون منطقه زابل ایران می‌ریزد. فاصله این دریا 835 کیلومتر است. گرچه طول این دریا تا کول سیستان به 1150 کیلومتر می‌رسد و به واسطه گرمای زیاد و ریگستانی بودن مسیر، بیشتر در راه گم می‌شود. با آنهم آب این دریا هیچ وقت خشک نمی‌شود و جریان آن خیلی تند است. در مسیر این رود سد کجکی باظرفیت 670میلون متر مکعب اعمار گردیده‌است. درسال 2011 کار بند کمال خان نیز درمسیر این دریا آغاز گردیده‌است. این بند درزمان داود خان سروی و به ارزش 33 ملیون دالر با حکومت چکسلواکی قرارداد گردیده بود که درین 32 سال کار آن متوقف بود. دریای هلمند در مجموع 386000کیلومتر مربع را می‌تواند آبریزی کند. فعلاً کشور ایران در کشت نباتات مخصوصاً در باغهای پسته از این آب استفاده می‌نماید. درتولید پسته ایران اولین مملکت جهان است. این پسته در آلمان پروسس شده بعداً به سایر کشورها صادر می‌شود.

فراه رود

یکی از دریای سیراب و پراهمیت افغانستان فرارود است این دریا ازبند باین و خاک یارک ولسوالی دولینه سرچشمه گرفته پس از گذشتن از ریگستان‌های فراه درجهیل هامون می‌ریزد.. مناطق زیاد در غور، پرچمن و فراه بنام آن مسمی گردیده، ازین رود خانه در زمین‌های زراعتی استفاده بعمل می‌آید، اما در جوار این دریا زمین زراعتی کم است ولی با استفاده از تکنالوجی و ذخیره آب ولایت فراه که کاملاً دشت است می‌توان آبیاری نمود. طول این دریا 560 کیلو متر است.

دریای کابل

این دریا ازمحدوده سنگلاخ سرچشمه گرفته در دره اونی کوه پغمان از دریای هلمند جدا می‌شود سپس جلگه میدان را آبیاری نموده از ولسوالی چهارده، وارد شهر کابل می‌شود در چهلستون با دریای پغمان ودر شینه با رود لوگر ملحق می‌شود سپس در جلگه سروبی با دریای پنجشیر ملحق شده به جلگه جلال آباد می‌ریزد. در اینجا رودکنر هم با اینها ملحق شده از باسول و دکه داخل علاقه آزاد افغان‌ها مهمند می‌گردد. سرانجام به دریای سند می‌ریزد این دریا دارای طول 700 کیلومتر بوده که 460 کیلو مترآن در داخل خاک افغانستان جریان دارد. این دریا اهمیت ستراتیژیکی واقتصادی دارد. جلال آبادو لغمان دارای آفتاب فراوان واقلیم گرم می‌باشد که برای کشت نباتات ستروس جوار زیتون شالی وسبزی جات خیلی مساعد است. زمینهای این دو ولایت 3 بار حاصل می‌دهد درصورت تغیر دادن مسیر دریا ساختن کانالها این زمینها قسمت زیادی از مشکلات غذائی را مرفوع خواهد نمود. بخصوص مصارف سبزیجات زمستانی شهر کابل از همین دو ولایت بدست می‌آیذ.

رود مرغاب

این دریا که معاون آن دریای کاشان است ازنقطه اتصال سفید کوه و تیربند ترکستان سرچشمه گرفته به طرف غرب در وادی وسیعی جریان دارد. در نزدیکی بالا مرغاب رود قیصار هم به آن علاوه شده و پس از عبور از علاقه پنجده وآق تپه رود کشک هم به ملحق مشود و سرانجام پس از طی مسافت 960 کیلو متر در ریگستان قراقروم ترکمنستان می‌ریزد. این دریا از میان چندین کوه گذشته سپس به ارتفاعات هموار می‌ریزد با استفاده از تکنالوجی معاثر امکانات زیاد در ذخیره استحصال برق و مزروعی ساختن اراضی زراعتی مورد استفاده قرار داد.

هریرود

این دریا هم از دامنه‌های کوه بابا درمناطق مرکزی کشورسرچشمه می‌گیرد. هریرودمسافت طولانی را درداخل ولایت غور طی نموده وبا عبورازشهر چغچران مرکز آن ولایت وارد ولایت هرات می‌شود. سرانجام وارد ترکمنستان شده ودر ریگزارهای قره قووم دفن می‌گردد. این رود1124 کیلومترطول داشته و560 کیلومترآن درداخل افغانستان جاری است. شصت کیلومتر مرز مشترک میان دوکشورایران و افغانستان راهمین دریا تشکیل می‌دهد. سرسبزی ولایت هرات از آب هریرود می‌باشدولی با آنهم، استفاده چندانی از آب این دریا درداخل افغانستان صورت نگرفته واضافه آب آن جذب ریگستانهای کشورهای همسایه می‌گردید. درین اواخر دولت ایران و ترکمنستان ذخیره گاه بزرگ ازین اب غرض آبیاری جلوگیری از سیلاب مناطق دوکشور ساخته‌است

کوههای پر برف در ولایت پکتیا افغانستان

آب و منابع آب در افغانستان

مهمترین منابع آبی افغانستان عبارتند از:

1. آب‌های چاه چشمه‌ها
2. آبهای بارندگی از قبیل باران برف ژاله وغیره
3. آبهای سطحی جوی‌ها، دریاچه‌ها، دریاها
4. بندها و حوضهای طبیعی و مصنوعی
5. یخچالهای کوهاو قلل‌ها
6. بخارات اتمسفیر

عمده ترین کوه که دارای قلل‌های مملو از برف و یخچالها می‌باشد کوه هندوکش وشاخهای کوچک اومی‌باشد این کوه تقریباً بالا تر از 75 فیصد خاک افغانستان را پوشانیده‌است. مجموعاً کوهای هندوکش دارای طول 996 کیلو متر می‌باشد. تاحدود600 کیلو متر را بنام هندوکش متباقی را بنامهای دیگرمی نامند شاخهای هندوکش عبارتند از کوه بابا با مسافت 200 کیلومتر سیاه کوه628 کیلو متر کوه پغمان کوه سلیمان سفید کوه یا سپین غر فیروز کوه 352کیلومتر تیر بند ترکستان پاراپامیزاد وغیره می‌باشد. عرض هندوکش متفاوت اند عموماً عرض این کوه 100 الی 240 کیلومترمی‌باشد. ارتفاع اوسط این کوه 4500 متر از سطح بحر می‌باشد. اوسط بارندگی درین مناطق از 250 الی 450 ملی متر درسال است. بارندگی در کوهای پامیر الی هزار ملی متردرسال می‌باشد. اکثر قلل هندوکش شرقی دارای یخچالهای دایمی میبا شد هندوکش مرکزی مانند سالنگ‌ها یکاولنک دره صوف بامیان هزاره جات و چغچران مدت شش ماه پر از برف می‌باشند. در وادی، دامنه‌های کوها وتپه‌ها اطراف هندوکش کوهای پغمان وبابا سرخ پارسا، دره جات بهسود، سوخته وادی، میر سبز، ناهور، مالستان، دایه فولاد، ارزگان، غاب، دایکندی، ایماقستان و نواحی شرق و جنوب هندوکش مناطق استالف، گل دره، شکر دره، پغمان، جلگه میدان، جلریز، بیک سمند، دیمرداد، خوات، تورمی، قیاق گل بوری، تورکان، ککرک، شاکی، زرسنگ، قره باغ، زرد آلو، تمکی، رسنه، سنگ ماشه، دی چوپان، خاک افغان، وادی ارغنداب و گیزاب منبع بزرگ چشمه‌ها می‌باشد. ساحات کوه بابا مملو از تپه‌های خاکی است که این تپه‌ها در زمستان آبرا ذخیره نموده در تابستان منبع چشمه‌ها می‌باشد. تغیر ارتفاعات در ساختن بندهای برق، بندهای آبی زراعتی، حوضهای آبی هموار درکنار دریا غرض تربیه ماهی و مرغابی وغیره ساختمان‌های زراعتی این کشور را کمک می‌کند. سطح ارتفاع شهر جلال آباد دارای 450متر در حالیکه در بدخشان سطح ارتفاع بالا تر از 2800 متر بطور اوسط می‌رسد. زیاده ترین نقاط پر آب و شاداب را قسمت شمال شرقی افغانستان مانند کنر هار نورستان دره‌های پنجشیر بدخشان وتخار تشکیل می‌دهد.

قسمت‌های مرکزی کوهای هندوکش وکوه بابا که ولایتهای پروان میدان بامیان دایکندی چخچران پل خمری چهارکنت شولگر سرپل را احتوانموده‌است منبع بزرگ آبی کشور به حساب می‌آید. 80 فیصد منبع آبی کشوررا کوهای هندوکش تشکیل می‌دهد. که ازین مناطق دریاها سر چمشه گرفته پس از عبور چندین ولایات به کشورهای همسایه می‌ریزد. متاسفانه افغانستان بالا ثر مصروف بودن جنگهای چندین دهه نتوانسته معضلات این آبریزی را روی اوراق بیاورد. کشورهای همجوار غرض استفاده این آبها پروژه‌های بزرگ را اعمار نموده‌است. در آینده در صورت ادعا افغانستان احتمال بروز مشکلات زیادی را در بر خواهد داشت. که یکی از عوامل نا امنی افغانستان درهمین راز نهفته‌است. گفته می‌شود که بزودی انرژی تیل حاک به پایان می‌انجامد وآب می‌ماند تمام انرژی برای کشورها، جنگ سوم بالای معضله تقسیم آب آغاز خواهد. شد فعلاً افغانستان پنج کشور را آب می‌دهد یعنی حدود 50ملیارد لیتر آب به ارزش 50 ملیارد دالر رایگان به کشورهای همسایه داده می‌شود. درحالیکه پاکستان بندر کراچی را بالای مالتجاره افغانستان از مدت 30 سال به اینطرف مسدود نموده‌است که صد فیصد خلاف موازین ومقررات بین المللی در مورد کشورهای محاط به خشکه می‌باشد. افغانستان نظر به ظرفیت آبی خود وتوپو گرافی ناهموار که دارد در آینده‌ها اولین کشور تولید برق خواهد بود. در نواحی تنگی ابریشم و پلچرخی امکان ذخیره نمودن میلونها مترمکعب آب وجود دارد. با بند نمودن تنگی ابریشم چندین سد برقی می‌توان اعمار نمود. زیرا ارتفاع سروبی وکابل 1000 متر فرق دارد. افغانستان دارای چندین صد دریاچه و بیشر از 25 دریا بزرگ می‌باشد مهمترین دریاهای که از کنار دشتهای پهن آور می‌گذرد عبارتند از رودآمو، رودهلمند، رودکابل، دریای اندراب یا قندز، هریرودو رودمرغاب می‌باشد.

دریای آمو (جیعون یااوکزس)

این دریا از کوهای پامیر افغانستان و تاجیکستان شروع می‌گردد و از شمال شرق رو به جنوب غرب جریان پیدا می‌کند، در قسمت پنچ سرعت این دریا خیلی تند و با شتاب می‌گردد. در قسمت شمال شرقی بدخشان دریای آمو یک چرخ مثلثی زده بازهم به مسیر خود ادامه می‌دهد. در قلعه زال با دریای پنج تاجکستان یکجا می‌شود. پس از طی مسافت 2400 کیلومتر به دریای اورال می‌ریزد. کوهای پامیر دارای بارندگی 1000 ملی متر دریک سال بوده به همین دلیل این دریای بزرگ را بجریان انداخته‌است. این دریا بطول 1126 کیلو متر در داخل خاک افغانستان جریان داشته در سرحد ترکمنستان مسیر خودرا بطرف شمال غرب تغیر می‌دهد. این دریا دریک ثانیه 2000 متر مکعب و دریک سال 22ملیارد آبرا انتقال می‌دهد. درکنار این دریا دشتهای لامزروع وکم ارتفاع به اندازه یک میلون هکتار (ده میلون جریب) قرار دارد. که با مصرف کم می‌تواند زیاده قسمت این دشتها را سیراب نمود.

عرض دریا در بسیاری از جاها بیشتر ازیک کیلومتر است. قسمت کم عرض آن در نواحی حیرتان واقع شده‌است. از لحاظ قانونی افغانستان از اینکه منشع این دریا است حق استفاده بیشتر را دارد. برخلاف ازبکستان 60 فیصد ازین آب استفاده می‌نمایدوهم از طلا که این رود سالانه دارد. در صورت احداث پروژه‌ها در افغانستان با مشکلات وممانعت‌های زیادی روبرو خواهد بود. این دریا در مرز دوکشور قرار دارد وبنام آبهای بین المللی یاد می‌شود دارای قانون خاص است. بمنظور بیداری کشورها در حفظ ذخیره وتقسیم آب کنفرانس تحت نام آب برای حیات بتاریخ 18الی 20 جوزای سال 1389 در شهر دوشنبه بشرکت هفتاد کشور و دهها سازمان بین المللی منطقه تشکیل گردید. درین کنفرانس امام علی رحمان اوف رئیس جمهور تاجکستان وضعیت موجود آب شیرین در جهان، تغیر اقلیم - گرم شدن کره زمین، ذوب شدن یخچال‌ها - اداره نا درست آب وضعیت آب‌های سرحدی رامورد بررسی قرار داد بطور غیر مستقیم ازبکستان را مورد انتقاد قرار داد.

جدول مقدار تولیدومصارف آب دریای آمو