تخار ازجمله ولایات زراعتى و سرسبزبوده،درحدود 400 کیلومتری کابل واقع است و از جمله ولایات درجه دوم محسوب میشود.
به طرف شمالشرق تخار، ولایت بدخشان، به طرف غرب آن ولایت کندز،به طرف جنوب آن ولایت بغلان و به طرف شمال آن تاجکستان موقعیت دارد.
مساحت تخاربیش از124 هزارکیلومتر تخمین زده شده است. بر اساس سرشماری که از طرف احصاییه مرکزی در سال 1388 صورت گرفته نفوس آن در هر کیلومتر 71 نفر تخمین زده شده است.
اقلیم این ولایت در تابستان نسبتاً گرم ودر زمستان سرد است . حرارت در فصل زمستان تا منفی 21الی 29 درجه و گرماى آن در فصل تابستان از 35 الی 40 درجه میرسد.
روز آن در جریان تابستان نسبتاً گرم و هوای آن از تاریخ اول عقرب الی ماه ثور سرد و توام با بارش برف و باران مى باشد. سطح بارندگی سالانه اضافه از (2290 ) ملی متر برآورد شده است.
ولسوالی ها:
تخار بر اساس توزیع واحد های اداری (16) ولسوالى دارد.
شهرتالقان مرکزتخاراست وولسوالى هاى آن شامل ورسج،فرخار، کلفگان،خواجه غار، خواجه بهاوالدین، بهارک،هزار سمچ ، دشت قلعه، ینگی قلعه، چاه آب، رستاق،بنگی، اشکمش، چال، نمک آب و درقد میباشد .
درین ولایت اقوام مختلف مانند ازبک ،تاجک، پشتون و هزاره زندگی میکنند . بیشترین ساکنین آنرا ازبکها و کمترین آنرا هزاره ها تشکیل میدهد.
آب بند ها:
تخار با وجودیکه دارای آب فراوان است و دریای کوکچه از آن عبور کرده و به دریاى آمو وصل میشود،اما این ولایت هیچ سربندى ندارد.. برق مردم تالقان دیزلی بوده و حتى در بدل یک کیلووات برق 60 افغانى مى پردازند. اکثر مردم در ولسوالی ها و قریه ها بند های کوچک آبی ساخته اند واز آنطریق برق مورد ضرورت شانرا تامین میکنند.
یک بند برق که در زمان حکومت محمد داوود در ده?1350 بر فراز دریای کوکچه در مرکز تخار قرار بود اعمار شود،کار آن در آن زمان بیست درصد به پیش رفت، اما با کودتاى هفت ثور1357 تا اکنون هیچ کاری در بخش سر بند ها درینولایت صورت نگرفته است .
فرهنگ:
تلاشهاى فرهنگى بعد از سال (1357) با نشر هفته نامه (تخارستان) بیشتر شد، اما آنهم نسبت مشکلاتى که وجود داشت،هفته نامه در یکماه دو ویا سه بار چاپ شده، بدسترس علاقمندان قرار میگرفت.نشریه تخارستان توسط ریاست اطلاعات و فرهنگ تخار نشر شده و اکنون در یکماه دوبار چاپ میشود.
مردم تخار به نشریه ها علاقه زیاد دارند وبخصوص در 12 سال اخیر،انجمن های فرهنگى مانند انجمن کوکچه، بستردریاچه، و انجمن جوانان تخارستان، هفته نامه ها ،ماهنامه ها و مجلات بیشتر به دسترس مردم قرار میگیرد.
رسانه های زیادى مانند نشریه تصویر، طلوع آفتاب ، آئینه ناب ، خورشید ،روز نامه جوان،هفته نامه لمر که درگذشته فعالیت داشتند و رسانه هاى صوتى وتصویرى نیز درینولایت فعالیت دارند.
علاوه براین کتابخانه هاو تعداد زیاد کورس های آموزشی مانند کمپیوتر،انگلیسی،نقاشی و خطاطی ایجاد گردیده که صدهاجوان و نوجوان به شمول دختران دراین کورس ها مصروف فراگیری درس میباشند.
موسیقى محلى از رسوم و کلتور دیرینه مردم تخار است.
علاقه مردم به سامان آلات موسیقى محلى بخصوص دنبوره،غیچک،طبله و رباب، بیشتر بوده و از آن در محافل خوشى با دعوت نمودن هنرمندان محلى استفاده میشود.
اما در یکدهه اخیر صد ها تن ازمردم تخار از کشور های خارج برگشته اند که علاقه به موسیقی شرقی و غربی دارند و ازهمینرو موسیقى عصرى تا حدى بر موسیقى محلى به ویژه در شهر تالقان اثر گذاشته است.
آبدات تاریخی:
تخار یکی از ولایات تاریخی بوده و قدامت آن به زمان اسکندر مقدونى بر میگردد.
جغرافیه نگاران یونانی ( استرابو ) و ( بطلیموس ) در آثار شان در تقریباً 2300 سال قبل از امروز از اسکندریه آمودریا یا اسکندریه اوکسیانا خبر داده بودند. اما تا این اواخر معلوم نبود که این شهرافسانوی اسکندر مقدونی درخاک کدام یک ار کشور های آسیا مدفون و گمنام مانده است
سالها بود که باستانشناسان و مورخین جهان بخصوص اروپایان به جستجوی رد پای سپاهیان اسکندر در شرق برآمده بودند. تا اینکه راز بزرگی برملا شد و شهر معمایی اسکندر در شرق یا همان سکندری? امودریا در ناحیه شمالشرق افغانستان(تخار) امروزی از زیرگرد قرون متمادی نمایان گردید که با کشف آن معما های زیاد تاریخی و باستانشناسی حل و پرتو جدیدی بر زوایای تاریک تاریخ میهن معمر و مدنیت پرورما – افغانستان عزیز افگنده شد.
ساحه باستانی ( اسکندریه آمودریا ) در قریه کوچکی که بنام آی خانم شهرت دارد واقع گردیده که در ارتباط به آن باستانشناسان مربوط نام آن شهر یونان وباختری یا آن اسکندریه آمودریا را- آی خانم- یعنی ساحه باستانی آی خانم گذاشتند.
مردم محل از قدیم بقایای ساختمانهای تاریخی برج و باره و اشکال دیگر هندسی معماری فرو رفته در خاک وگل را در رأس دلتای متشکله از تقاطع دو دریای آمو و کوکچه می شناختند که در ارتباط به آن افسانه ها و قصص جالبی نسل به نسل زبان به زبان در میان آنها انتقال یافته بود که همه و همه قدامت و اهمیت تاریخی این مخروبه متروک را حکایت می نمود .
ساحه تاریخى آی خانم در ولسوالی دشت قلعه در تقاطع دو دریای آمو وکوکچه موقعیت دارد . آى خانم ،ملکه دوران یونان باختر بود که در منطقه سلطنت میکرد.
اما این ساحه تاریخى در جنگ های داخلی دهه 1370 مورد دستبُرد قرار گرفته و دقیق معلوم نیست که چه آثارى از این تپه به یغما برده شده است.
چند سال قبل یک بشقاب چارخانه اى سنگى و 195 سکه قدیمى که طى حفریات غیر قانونى از تپه آى خانم بدست آمده و قاچاقبران قصد انتقال آنرا بخارج از کشورداشت، بدست پولیس آمد و یکتن دستگیر شد.
این آثار به ریاست اطلاعات و فرهنگ تسلیم داده شد واز نشانه ها بر مى آمد که بشقاب و سکه ها مربوط دوره یونان باختر( قرن 2 قبل از میلاد) بوده باشد.
مسوولان ریاست اطلاعات و فرهنگ تخار میگویند که این آثار میلیونها افغانى قیمت دارد وآى خانم در گذشته نیز شاهد حفریات خود سرانه مردم، قاچاقچیان و قوماندانهاى محلى بوده که آنها آثار تاریخى را به ارزش میلیونها افغانى حفریات نموده و قاچاق کرده اند که قاچاق ترازوى طلایى و چند مجسمه از تپه آى خانم شامل آن بوده است.
تخار داراى مناطق زیاد تاریخى بوده که مى توان از مشهور ترین آن بنام هاى زیارت خواجه بهاوالدین، زیارت خواجه خضر، زیارت حضرت ( واقف) ، زیارت خواجه (چنگال ) ، پیر فرخار و قلعه ذوبین نام بُرد.
موزیم:
موزیم در ولایت تخار وجود ندارد و آثار و قطعات تاریخی که تا اکنون از این ولایت بدست آمده به ریاست اطلاعات و فرهنگ تحویل داده شده و به موزیم کابل انتقال گردیده است.
مشاهیر:
در ولایت تخار از زمان های گذشته و قدیم نویسندگان، علماء و شاعران چیره دست زندگی میکردند و اکنون هم یکعده مشاهیر وجود دارند که بیانگر هویت فرهنگى این ولایت است.
به عنوان نمونه ازسرمعلم طارق ، داکترسیدحسین شهید ، ملا عبدالودود شهید ، حسین کلفگانى ، قارى امیر،وغیره رابه طورنمونه میتوان نام بُرد.
هکذا شخصیت ها و قوماندانان ارشدى که درسالهاى اخیردرین ولایت در حملات انتحارى وانفجارى، جان هاى شانرا ازدست داده اند ، شامل عبدالمطلب بیگ عضو ولسى جرگه ، جنرال داوود، شاه جهان نورى و انجنیر محمدعمر والى سابق کندز بوده اند.
رسانه ها:
فعالیت های رسانه یی در تخار نسبت به سالهای گذشته رشد قابل ملاحظه اى نموده و تعداد رسانه های صوتی، تصویری و چاپی که در چوکات دولتی و غیر دولتی فعالیت دارند به بیش از20 رسانه میرسد.
در زمان حکومت سردارمحمد داوود ده?1350 برای اولین بار هفته نامه تخارستان از سوى ریاست اطلاعات وفرهنگ به چاپ رسید و تلویزیون ملی تخار در سال 1375 نشرات خود راآغاز نمود.
با روی کار آمدن حکومت حامد کرزی، تلویزیون مهر، تلویزیون ( برلیک)، رادیو مهر،رادیو همصدا ،رادیو برلیک، رادیو آی خانم ، رادیو تخارستان و رادیو ریحان به نشرات پرداخته اند.
روزنامه جوان ، هفته نامه آواى کوکچه ، نجوا ، ارشاد نور، حکومتدارى وانکشاف ، عصر، وتخارستان از جمله رسانه های چاپى فعال ولایت تخار بوده، اما نشریه هاى طلوع آفتاب جدید، هدف،زبان، کوکچه، ناب،تخارستان،تصویر ومجله سیستا که درگذشته نشرات داشتند، بنابرمشکلات مالى به رکود مواجه گردیده اند.
معارف:
معارف درولایت تخار نیز رو به پیشرفت است. در تخار 600 باب مکتب وجود دارد که در آن بیش از340 هزار شاگرد به شمول 145 هزار دختر تدریس میشوند.
یک دارالعلوم ، پنج دارالحفاظ ، 15 باب الحاقیه تربیه معلم در ولسوالى ها و یک موسس? تربیه معلم در شهر تالقان و چندین مکتب خصوصی ومدارس دینى دخترانه درین ولایت فعالیت دارند.
صنعت :
در ولایت تخار شرکت ها وکمپنى تولیدات صنعتی وجودندارد ، اما مردم آن به صنایع دستى دسترسی خوبى دا ند که از جمله میتوان از چموس دوزی از پوست حیوانات ، پشمینه بافى از پشم حیوانات و موره دوزی و خامک دوزی نام بُرد .
مردم ولسوالی های دشت قلعه با استفاده از پشم،بالا پوش ، واسکت و کلاه می بافتد و اکثر اوقات دستبافت های شانرا به بازار های داخلی آورده به فروش میرسانند. صنایع دستى شان را نیز به بازار مى آورند، اما این صنایع بازار قبلى خود را به علت نبود مارکیت از دست داده است.
اکثرمردم ولسوالی های خواجه غار، دشت قلعه، ینگی قلعه و درقد دسترسی به چموس دوزی دارند و یکتعداد خانم ها در منازل شان از تار سُند، جیلک ( الچه ) مى بافند و آنرا در بازار عرضه میکنند . صنعت الچه دوزی در این اوخر روبه رشد بود است.
صنایع دستى زنان درین ولایت نیزدرخورستایش بوده وهمه ساله به منظورتشویق تاجران ملى براى بازاریابى این صنعت به نمایشگاه هاى صنایع دستى دعوت میشوند ودرقسمت بازاریابى آنان تلاش میکنند.
زراعت:
تخار یکی از ولایات زراعتی بوده و اقتصاد اکثر مردم آن به زراعت ،مالدارى و باغدارى متکى است.
130 هزار هکتار زمین آبى و 300 هزار هکتار زمین للمى درینولایت، وجود دارد که اکثراً در دو فصل کشت میشود. محصولات عمده آنرا برنج، گندم جو وجواری تشکیل میدهد.
این ولایت داراى باغ های مثمروزینتى زیاد بوده و حاصلات این باغ ها شامل سیب ، آلو گیلاس ، ناک ، شفتالو، زرد آلو، انگور، بهى ، خربوزه، تربوزو... میباشد که علاوه بر خود ولایت به ولایات دیگر نیز صادر میشود .
ودرحال حاضر24 دربند باغ درهفت ولسوالى وجوددارد که هردربند آن 50 جریب زمین رااحتوامیکند . روى این ملحوظ دهاقین وباغداران بنابروافربودن آب وهواى مساعد ازحاصلات سالانه شان خوشبین اند.
اکثر ولسوالی هاى تخار، سرشار از آب بوده و مالدارى در ولسوالی هاى فرخار و اورسچ بیشتر به علت آب فراوان، رشد نموده است و مالداران اکثر اوقات مواشی شان رابه خارج کشور مانند پاکستان وتاجکستان به فروش میرسانند.
ورزش:
ورزش مانند سایر ولایات در این اواخر در تخار نیز پیشرفت خوبى داشته است.در گذشته ها پهلوانی، ،سنگ اندازی و یک ورزش محلی بنام (غُرسی) رواج داشت، اما دراین اواخر ورزشهای رزمى مانند تکواندو،کاراته،جودو، کانگفو و والیبال و فوتبال،کرکت،سامبو، زورخانه یى ، کورش،پینگ پانگ وغیره رشته ها نیز به وجود آمده و اکثر جوانان و نوجوان مصروف این ورزش ها میباشند
همچنان ورزش درمکاتب اناث و ذکور نیزرشد نموده واکثر شاگردان دراوقات فراغت،مصروف ورزش میباشند .
بیش از22 فدراسیون ورزشى درتخار فعالیت دارند که ورزشکاران ازچندین سال بدینطرف قهرمانى هایى رادرمسابقات داخل وخارج ازکشورنصیب شده ومدال هاى طلا ،نقره و برونزرا ازآن خودساخته اند.
آمریت ورزشى تخار،نبود مکان منظم ورزشى رابراى جوانان ازجمله عمده ترین چالش براى تمرینات ورزشکاران میداند وخواهان ایجاد جمنازیوم واستدیوم هاى مجهزورزشى هستند.
فرخار