سلیمان "نورستانی" در مورد فرهنگ و اوضاع جغرافیایی ولایت نورستان به من چنین معلومات داد:
"سرزمین زیبا و افسانوی نورستان در ساحه شمال شرقی کشور در قلب دره های شاداب ،عمیق و تنگ پر از صخره و سنگ د رجنوب سلسلبه بزرگ هندوکش مرکزی شامل وادی های قشنگ و دلفریب کم عرض، سیستم آبی رود کابل و د رنهایت در فسمت راست حوزه آبی رود بار سند موقعیت دارد،این سرزمین در نیم کره شرقی ا زنقطه 69 درجه و 50 دقیقه طول شرقی شروع و به نقطه 71 درجه و 55 دقیقه و 10 ثانیه طول شمالی و از نقطه 34 درجه و 52 ثانیه عرض شمالی و به نقطه 36 درجه و 10 دقیقه و ده ثانیه عرض شمالی خاتمه میابد .حدود جغرافیایی ولایت نورستان در جنوب هندوکش مرکزی اراضی وسعی رادر بر گرفته است. حصص شرقی آن توسط خط مرکزی دیورن از وادی چترال و منقطه دیر جدا شده و یک منقطه فوق العاده حساس سرحدی کشور را بوجود آورده است .ولایت نورستان از سمت غرب به وادی های ولایت پنچشیر و ولسوالی های تگاب و نجراب ولایت کاپیسا و قسمت شمال آن به منطقه انجمن ،کران و منجان ولایت بدخشان پیوسته و از سمت جنوب به وادی های ولایت کنر و لغمان و طرف شرق چترال و دیر و شمال آن به کوههای شامیخ هندوکش خاتمه یافته است. با استفاده از نقشه های جغرافیایی ارقامی که اندازه و سعت سرزمین موجوده ولایت نورستان ارایه میکند به 17 هزار کیلومتر مربع بالغ میگردد و بعضی از دانشمندان وسعت آنرا به اندازه پنج هزار میل مربع نیز ذکر کرده اند . این سرزمین با داشتن فرهنگ دست نخورده و اصیل آرایی ، مورد توجه دانشمندان قرار گرفته اکثر مستشرقین و انتربالوژستها به آن علاقه میگیرند . سرزمین واحد ما افغانستان سرزمین همه گروه های انتیکی کشور بوده ،در طول تاریخ در کنار هم زیسته اند. بناً فرهنگ مشترک و آمیخته دارند نورستان چون تا اوایل سده اخیر مستقل و دارای نظام خود گردان بوده وهمین علت باعث شده تا داشته های اصیل فرهنگی را نسبت به دیگر باشنده گان این منطقه با ممیزات خاص با خود داشته باشد .
رسم و رواج ها در نورستان بعضاً با دیگر اقوام و قبایل کشور فرق دارد .ما در این جا صرف موضوع نامزدی و عروسی مردم نورستان را به معرفی میگیریم : نامزدی در نورستان به چند قسم صورت میگیرد .
1. نامزدی که بعد از تکمیل سن قانونی دختر و پسر، یعنی بعد از سنین 18 و 20 صورت میگیرد .
2. نامزدی که در طفولیت صورت میگیرد و علاقمندی دختر و پسر درآن مطرح نیست .
3. نامزدی که قبل از تولد صورت میگیرد و یا هم یکی از طرفین تولد شده باشد .
نامزدی اولی : وقتی صورت میگیرد که هر دو طرف سن قانونی را تکمیل کرده ونامزدان یکدیگر را دیده و قسماً رضایت جانبین نیز حاصل میگردد . کلمه قسماً بخاطری استعمال شد که رضایت صد در صد هنوز در صلاحیت دختر و پسر نبوده و بیشتر رضایت هر دو فامیل ، بویژه از پدران و مادران شان مطرح است و فیصدی محدود در تصمیم دختر و پسر قرار دارد. در این قسم نامزدی طلبگاران از طرف فامیل پسر میروند که بنام "لدر "یاد میشود ،این رفت و آمد طلبگاران شاید به روز ها و ماه ها وبعضاً به سالها طول بکشد. بعد از رضایت حانبین مراسم نامزدی آغاز میگردد؛ ناگفته نباید گذاشت که طلبگاران عموماً مردها میباشند ، مراسم نامزدی عموماً ازطرف شب صورت میگیرد. گروپ طلبگاران و چند نفر از بزرگان قوم به همراهی پدر ،برادر و خود داماد چند راس بز نر یا گوسفند فربی را گرفته به خانه فامیل دختر میروند ،پدر دختر در این مراسم قوم و خویش خود را خبر میکند و برای عقد نکاح ملا نیز خواسته میشود. در همین مراسم نکاح شرعی عقد میگردد، ولی داماد حق دید و باز دید با نامزدش را ندارد تا اینکه مراسم عروسی برگذار شود . در این مراسم بغیر از خوردنی ها دیگر هیچ چیز از طرف فامیل پسر برده نمی شود ولی مهر شرعی تعیین میگردد،نصف آن در دوره نامزدی اخذ گردیده و متباقی آنرا در وقت عروسی از نزد پسر میگیرند ،مهر از 12 راس گاو شروع تا 50 ،الی 60 گاو نظر به جور آمد دو فایمل تعیین میشود و پرداخت آن حتمی است .
بعد از یک سال یا شش ماه نظر به لزوم دید جانبین وقت عروسی تعیین میشود و مهر تعیین شده مکمل از نزد داماد گرفته میشود ،عموماً عروسی ها در فصل خزان صورت میگیرد. در عروسی داماد مکلفیت خریداری اجناس و زیوارت و دیگر چیز های مربوط به عروسی را ندارد وخرید و برید عروس بدوش پدر دختر میباشد .فامیل دختر تمام مصارف عروسی را آماده کرده به فامیل داماد خبر میدهند تا تاریخ دقیق برگذاری مراسم عروسی را تعین کنند .مراسم عروسی دو روز دوام میکند. روز اول ازطرف فامیل دختر مراسم آغازمیگردد .قابل ذکر است که نظر به موقف و روابط اجتماعی فامیل ها مراسم برگذار میگردد. از پنح نر گاو تا 15 نر گاو کشته میشود وبه اشتراک کننده گان نان بدهند.مصارف روز اول عروسی بدوش فامیل دختر است وفامیل داماد درآن نقشی ندارد. فردای همان روز عروس برای بردن به منزل شوهر آماده میشود و تمام ضروریات خانه از فرش گرفته تا ظرف و دیگر اثاثیه های منزل از طرف پدر دختر گرفته شده و یک راس گاو شیری نیز برابر میشود و عروس بالای اسپی که برای وی از قبل آماده شده ، سوار میشود و جلو اسپ توسط برادر دختر گرفته شده و پیشاپیش حرکت میکند ، در عقب آن اجناس و وسایل تهیه شده پدر و گاو شیری برده میشود. با بیرون شدن عروس از خانه پدر به رسم احترام چند فیر تفنگ شلیک شده ؛عروس د رحالیکه با لباس و زیورات آراسته است و روی آن هنوز دیده نمی شود ؛ بر اسپ سوار شده به منزل شوهرش حرکت میکند و هزاران مرد وزن و اطفال یکجا با عروس در حرکت میشوند و قدم بقدم با فیر شادیانه و پاش دادن چارمغز استقبال میگردد و ساز و سرود از منزل پدر تا منزل شوهر ،عروس را همراهی مینماید. در این وقت کاکا ها ، ماما ها ،عمه ها و خاله های عروس با عروس در خانه داماد میروند و بنام پونوی بوله یا پونوی بولی یاد میگردند و همچنان از طرف فامیل دختر نیز دو نفر بنام داری اسلا یادمیشود . پدر دختر لباس سر تا پای برای داماد نیز تهیه میکند .د رنزدیکی منزل داماد ساز و سرود آنقدر گرم و دلنشین میشود که فامیل داماد هر قدر که سالمند و ضعیف هم باشد ؛در میدان ساز شریک شده و خوشحالی میکنند و صدای تفنگ نیزآنقدرمی پیچد که صدای دیگران شنیده نمی شود. در این وقت در خانه داماد مراسم بزرگی بر پا شده تفنگ بازان پهلوانان ، اسپ دوانان ، چاپ اندازان و انواع بازی کنان از طرف داماد دعوت شده بازی ها اجرا میشود وبه بهترین آنان حایزه میدهند و آن چند نفر کاکا ، ماما ،خاله وعمه دختر که با عروس آمده اند برای اینها و داماد از سر تا پای لباس تهیه میکنند. زمانیکه در خانه داماد عروس رسید؛ همه خوراکه های که با خود آورده است خورده میشود؛ در خوردنی ها مالیده و پنیر نیز شامل میباشد . و وقتی که عروس بخانه شوهر رسید، بعد از ختم مراسم فامیل دختر دوباره به خانه شان میروند و دیگر بنام تخت جمعی و یا کدام نام دیگر مراسمی وجود ندارد. برای چند روز عروس بخانه پدر نمی رود و داماد هر وقت میتواند بخانه خسر برود و بعد ازگذشت چند وقت عروس هم بخانه پدر میرود و بنام پایوازی عروس و دامادکدام دعوتی تریتب نمی شود وهر وقتی که عروس و داماد خواسته باشند به خانه پدر عروس میروند ومراسم خاتمه میابد و زند گی عادی زن و شوهر آغاز میگردد .
نامزدی قسم دوم که در سنین خوردی از طرف پدران صورت میگیرد ؛در این نوع نامزدی تصمیم گیرنده پدران استند. خوشبختانه در این اواخر اینوع نامزدی کم شده است . در این مراسم دو پدر که دوست یکدیگر استند ؛برای اضافه شدن دوستی شان دست به این کار میزنند و دختر و پسر شانرا نامزد میکنند و کدام مراسم خاصی گرفته نمی شود، صرف پدر پسر تقاضا میکند و پدر دختر تقاضای دوست خود را قبول کرده و اینها در همین حالت میمانند تا بزرگ شوند موضوع عروسی در نورستان تا سن قانونی را تکمیل نکنند؛ صورت نمی گیرد. دختری که عروسی میشود اقلا از سن پانزده سالگی باید بلند باشد .
عروسی نوع سوم عروسی حالبی است که نه دختر تولده شده و نه هم پسر . در غیاب هر دوی شان پدران تصمیم میگیرند. پدران در لابلای صحبت ها یکی از آنها صدا میکند؛ اگر د رخانه تو دختر شد به پسرم بده و یا هم بر عکس آن. این نوع عروسی به ندرت اتفاق افتاده و رواج عام نیست ولی عروسی در همه حالا یک قسم میباشد .
کلمات کلیدی:
