هرات - دانش

هرات یکی از قدیمی‌ترین ولایات افغانستان است که ریشه‌های آن به آریانای باستان می‌رسد. برخی منابع غربی هرات باستان را بنام «آریا» یاد نموده اند که همان گونه یونانی شده هریوا است. چنانچه در نتیجه تحقیق داکتر عبدالاحمد جاوید، هرات باستان بگونه‌های ذیل آمده است:

به اوستایی: هَرویوَه (Haiiva)، در یشت 10/14 (یشت چهاردهم مِهریَشت) و وندیداد 1/9 (فرگرد یکم وندیداد) از اوستا

به پارسی باستان: هَرَیوه (Haraiva)، در سنگ‌نوشته های هخامنشی

به پارسی میانه ی ساسانی: هَریو (Hariv)، در سنگ‌نوشته‌ای از شاپور یکم در کعبه زردشت واقع در نقش رستم

به پهلوی: هَری (Hariy)، در فهرست پایتخت‌های استان‌های امپراتوری ساسانیان به زبان پهلوی

در دوره ی اسکندر مقدونی: اسکندریه آریانِه (به یونانی: Αλεξ?νδρεια, η Αρειαν / الکساندریا آریانه)‏، یا بطور ساده‌تر اسکندریه آریا

تاریخچه

چه حلتان چیشت هرات

هرات قبل از کشف اقیانوس هند در گذرگاه جاده ابریشم قرار داشت و نقش بزرگ را در تجارت میان هند، شرق میانه، آسیای مرکزی و اروپا بازی می‌کرد. ازینرو هرات یکی از گهواره‌های تمدنی تاریخ پر بار خراسان شناخته می‌شود. تاریخ سیاسی هرات پر از فراز و نشیب است. چنانچه هرات همواره میدان لشکر کشی‌ها جنگهای اشغالگرانه، ویرانگرانه و گذرگاه جهان‌گشایان نیز بوده است. روی تصادفی نیست که تاریخ هرات مشحون از مبارزات آزادی خواهانه و استعمار شکن بوده‌است.

در دوره‌های ماد و هخامنشیان هریوا سرزمینی در اطراف رودخانه ی هریرود بوده و یکی از ساتراپی‌های هخامنشیان بشمار می‌رفت. در سنگ‌نوشته بیستون داریوش بزرگ، هَریوا (Haraiva) در فهرست ساتراپی‌های هخامنشیان آمده است.

به قول مورخ یونانی هرودت، اسکندر مقدونی در 330 قبل از میلاد، آرتاکوانا، مرکز ساتراپی هریوه را گشود. سپاهیان اسکندر شهر را ویران و باشندگان آن را بقتل رسانیدند. اسکندر سپس شهری به نام «اسکندریه آریا» (Alexandria Areia) در کنار هریرود بنا کرد و جمعیت و آبادی آرتاکوآنا را بدین شهر که شاید هرات امروزین باشد تحویل کرد.

هرات در زمان ساسانیان در سنگ‌نوشته‌ای در کعبه زردشت واقع در نقش رستم بنام هریو یاد شده است. در دوره ای ساسانی از مراکز مهم نظامی و منطقه مرزی در مقابله با هیاطله بوده است. پیش از آمدن اسلام به ایران دارای اقلیت مسیحی نستوری بود. در سال 31 ه.ق. (حدود 650 م.) یا کمی پس از آن به دست مسلمانان فتح شد.

در دوره ی خلافت اسلامی، یعنی در قرون وسطی، هرات همراه با نیشابور، مرو و بلخ یکی از چهار قسمت (چهار ربع) خراسان بزرگ بود.

هرات مثل اکثریت مناطق دیگر افغانستان با هجوم مغول در 1222 م. از بنیاد ویران شد و بیش از نیمی از اهالی بومی آن قتل عام و یا آواره شدند.

هرات بین سالهای 643 تا 784 ه‍.ق. پایتخت سلسله ی آل کرت بود. تیمور لنگ در سال 784 هرات را گشود و آل کرت را نابود ساخت. در جریان این حمله هرات بار دیگر ویران و هزاران نفر کشته شدند. شاهرخ فرزند تیمور و همسرش گوهرشاد پایتخت تیموریان را در سال 1401 م از سمرقند به هرات منتقل کردند.

در 1506 شیبانیان آسیای مرکزی بر شمال افغانستان و هرات مسلط شدند. اندکی بعد هرات در تحت کنترل صفویان ایران قرار گرفت. و چندبار این شهر به دست ازبکان افتاد. اما سلطه ازبکان بر این شهر به صورت کوتاه مدت بود و آنها از دوره‌های فترت در اوایل سلطنت شاه طهماسب اول و اوایل سلطنت سلطان محمد خدابنده و شاه عباس اول استفاده کردند و هر بار برای مدت کمی این شهر را در اشغال داشتند. پس از سقوط صفویان هرات به دست سلسله ی ابدالی افتاد.

ولسوالی ها هرات

ولسوالی های هرات

تاریخ کهن مسجد جامع هرات

مسجد جامع هرات پنجمین مسجد جامع بزرگ در جهان می باشد این مسجد جامع بیش از 1400 سال قدمت دارد و مساحت آن به 46760 متر مربع می رسد. مسجد جامع که آن را غیا ث الدین ابو الفتح بن سام که از سلسله امرا غور است بنا نموده است و سبب بنای این مسجد بزرگ حضرت فخر رازی بوده ، این بنای زیبا و شگفت انگیز در طول چندین هزار سال قبل از اسلام عبادتگاه آریائی های یکتا پرست بوده است. در سال 29 هجری بعد از گرایش مردم هرات به دین اسلام، این معبد بزرگ به مسجد مسلمانان مبدل گشت.این مسجد که مشتمل بر 460 گنبد، 130رواق،444 فیل پایه، دوازده گلدسته، چهار ایوان، چهار دروازه، سه سراچه، یک منبر سنگی، کتابخانه (شامل چهار هزار جلد کتاب) و وضوخانه می باشد و در یک زمان گنجایش بیش از یک صد هزار نمازگزار را دارد.

مسجدجامع بزرگ هرات

کلمات کلیدی:

نوشته شده توسط 92/4/15:: 11:47 صبح | () نظر