معادن آهن در افغانستان  

تا فعلا در 100 محل معادن فیرس مشاهده گردیده‌است. ذخایر مجموعی معادن آهن افغانستان بیشتر از بیلون تن می‌باشد. معادن آهن افغانستان بطور عموم دارای معیار بلند یعنی47- 62% می‌باشد که در جمله معادن کم مصرف پر کیفیت و کم نظیر شمرده می‌شود. معادن آهن درافغانستان در بدخشان پنجشیر غوربند بامیان حاجیکگ بهسود لال سرجنگل، یکاولنگ وغور وهم درقندهار،میمنه،هرات، ارزگان،پکتیا از اهمیت زیاد برخور دار می‌باشد. در 100 کیلومتری شمالقندهار منطقه خاکریز معدن بزرگ آهنی با ظرفیت 3 میلیون تن واقع شده‌است. همچنین معدن آهنی در 9 کیلومتری شهر جبل سراج قرار دارد. بزرگترین معادن آهن آسیای مرکزی معدن آهن حاجیگک در ولایت بامیان و در 130 کیلومتری شمال غرب کابل قراردارد. در چند کیلومتری این معدن یک ذخیره عظیم آهک (برای گداختن آهن) وجود دارد. پس از حاجی گک دومین معدن آهن افغانستان همردیف با حاجیگک است معادن آهن سایه دریا می‌باشد. معدن آهنگران بامیان الی 65فیصد آهن دارد. سومین معادن آهن افغانستان که با سایه دریا رقابت می‌کند معادن دهانه درغوشتک است که 47 فیصد آهن دارد. چهارمین معادن بزرگ آهن افغانستان لال سرجنگل است که همردیف حاجیگک است. معادن آهن افغانستان به مقیاس کوچک ویا بلند آهن دارد بصورت فهرست وار به شرح زیر است:

معادن آهن حاجیگک در ولایت بامیان افغانستان

ساحه پهن حاجیگک حدود 150 سال آهن خواهد داد

1.    آهن حاجیگگ بامیان

2.    آهن ارغنداب

3.    آهن سرخ کوتل هرات

4.    آهن بهارک بدخشان

5.    معدن آهن دامنه کوه پغمان در بالای حصه کوتی

6.    آهن کوه جبل سراج

7.    آهن ده سبز کوه خاک لمبه

8.    آهن کوتل خاواک پنجشیر

9.    آهن قول منار

10.   آهن کوه قلعه خواجه صاحب

11.   آهن کوه شاخ برتنی

12.   آهن لولنج غوربند

13.   آهن دره میاداد

14.   آهن رخه پنجشیر

15.   آهن کوه دشت لوگر

16.   آهن کوه قمچین باف میدان

17.    آهن دره پنجشیر

18.     آهن کو اله بله

19     آهن پارند در بازارک پنجشیر

20.    آهن کرم جدران

21.    آهن کوه شاقول و شیرداغ

22.    آهن سیاه تپه و فراخلوم بهسود

23.    آهن زرد شنوار

24.     آهن کوه شاه مسعودقندهار

25.     آهن کوه بچه کرخ هرات

26.      آهن سیاه مشرقی

27.     آهن گلستان فراه.

در اکثریت معادن فوق تحقیقات ابتدائی صورت گرفته تاهنوز مقدار آن دقیق تثبیت نگردیده‌است. بعضی ازین معادن غیر اقتصادی نیز است.

معدن آهن حاجیگک 

معدن بزرگ آهن حاجی گک (یا حاجی گک بامیان):این معدن در ارتفاعات کوههای بابا رمجاورت کوتل حاجیگک و در 100 کیلو متری شمال غربی کابل ودرشرق بامیان واقع شده‌است. بزرگترین معدن آهن درافغانستان و در منطقه قلمداد شده‌است. سنگ معدن حاجیگک بصورت لایه و لنز مانند در درون سنگهایی به سن نیو پروتروزوئیک قرار دارد وعمدتاً از هماتیت(ّFe2O3)  مگنیت(Fe3O4) تشکیل شده‌است. این معدن در سال1911 شناسایی شد و تا حالا توسط زمین شناسان مختلف مورد مطالعه قرار گرفته است. معدن حاجیگگ 12 کیلومتر طول و 550 متر عمق دارد.

تحقیقات اکتشافی این معدن توسط کارشناسان خارجی قرار گرفته و انگلیسیها، آلمانیها، فرانسویها وبالاخره روسها این منطقه را مورد مطالعه وارزیابی قرار داده اند. مهمترین تحقیقات را روسها در اوآخر دهه 1960، دهه1970 واوایل دهه 1980 به انجام رسانیدند.روسها در دهه ی1970 و1980، مراحل اکتشافی را تکمیل نموده وپلانهای استخراجی را نیز طراحی نمود ند ولی متاسفانه به دلایل ناآرامیهای سیاسی و نبود زیرساختها این معدن به مرحله استخراج نرسید. در مورد عیار وذخیره این معدن براوردهای زیر انجام شده‌است: ذخیره ی احتمالی1.8 میلیارد تن و فیصدی مقدار آهن #62% اند. بر اساس تجزیه شیمیایی ومطالعات دقیق روسها (عبدالله، چمیریف ودیگران 1980) که طبق آن پلان طرح اسخراج ترتیب گردیده بود چنین استنباط می‌شود:

1.    عیار متوسط در منطقه اصلی معدن:83 /62% Fe

2.    عیار منطقه غنی شده:89 /68 %Fe

3.    ذخیره ی قطعی منطقه اصلی:9 /110 میلیون تن متریک

4.    ذخیره ی کل منطقه اصلی: 2070 میلیون تن متریک

علاوه بر آهن مقادیر عناصری چون باریم(Ba) منگنیز(Mn)،نیکل (Ni)، کوبالت(Co) ونقره (Ag) نیز در این معدن به عنوان محصول جنبی قابل توجه می‌باشد. فیصدی عناصر دیگر درین معدن هم بصورت زیر می‌باشد:

• سولفور در سولفاتها"= S 0.04%
• سولفور در سولفایدها=4.69% S
• فسفر = p 0.05%

برای ساخت ذوب آهن از چند معدن ذغال سنگ در شمال بامیان مثل معدن ذغال سنگ دره صوف ویکاولنگ نام برد. قطعات ذغال سنگ با کیفیت در ولسوالی سیغان وکهمرد ولایت بامیان در ساحه حدود 80 تا 100 کیلومتر موجود می‌باشد.

سرمایه گذاری دولت هند و کانادا در معادن آهن حاجیگک  

قراراست دولت هند مبلغ چهارده ملیارد دالر را در معدن حاجیگک سرمایه گذاری کند.کمپنی های هندی ساخت راه آهن از معادن حاجیگک الی بندر چابهار ایران به عهده خواهد گرفت. معدن حاجی گک دارای سه ذخایر بزرگ است که دوی آنرا گروپ هندی و آخری را شرکت کانادایی با دولت افغانستان غرض استخراج قرارداد نموده اند.

پیش از این مسئولان وزارت معادن افغانستان گفته بودند که با  شروع کار استخراج  آهن ازمعدن حاجیگگ سالانه بیش از300 میلیون دالر عاید دولت افغانستان میشود وحدود30 تا 35 هزار نفر در این معدن مشغول کار خواهند شد.

قابل یاد آوری است که براساس آمارهای وزارت معادن کشور، معدن حاجیگگ نزدیک به دو میلیارد تن آهن را در خود جا داده است و احتمال دارد که کار استخراج تمامی آهن موجود  در این معدن، 180 سال را در بر بگیرد.

معدن آهن حاجیگگ در سلسله کوه های بابا، در نواحی مرزی ولایات بامیان ومیدان وردک و در 120کیلومتری شمال غرب کابل موقعیت دارد.

گفته می شود این معدن   که64 درصد آهن دارد، دارای 28کیلومتروسعت، 5 کیلو متر طول و 550 متر عمق میباشد و در سال 1339 خورشیدی شناسایی شده  که تا بحال دوبار مورد بررسی قرار گرفته است.

معادن مس در افغانستان  

درحدود 300 رسوبات مستند مس در افغانستان وجود دارد ولی تا فعلاً در 12 معادن مس تحقیقات صورت گرفته‌است. معادن مس در ولایتهای لوگر، هرات،فراه، کاپیسا،قندهار، زابل و معادن جنوب افغانستان عبارتند از معادن مس عینک جوهر و دربند می‌باشد. تخمیناً افغانستان دارای 68500میلون تن مس دارند. معادن مس افغانستان که به مقیاس کوچک و بلند دارای سنگهای مس دار می‌باشند قرار ذیل اند:

1.    معدن مس بلخاب سرپل

2.    معدن مس در کوتل خاواک پنجشیر

3.    معدن مس فرنجل غوربند

4.    معدن مس جیرعلی پنجشیر و تاواخ پنجشیر

5.    معدن مس کوه چراغانی کهنه خمار ولایت میدان در 60 کیلومتری کابل

6.    معدن مس لوگر در منطقه گلدره

7.    معدن مس گل دره کوهدامن

8.    معدن مس کوتل قلیچ علاقه کهمرد بامیان

9.    معدن مس ارغنداب، توخیقندهار

10.  معدن مس دربند ولایت کابل

11. معدن مس گلوغه فراه اعیار 1فیصدباسرب روی و آهن

12.  معادن مس دربند کابل طول زون 7 کیلومتر عرض اکیلومتر زیاده از80 میلون تن

13.   معدن مس شهدا هرات 5ملیون تن اعیار1/1 مس طول 150-2400متر ضخامت 2/4-8متر

14.   معدن مس دره علیسنگ بغلان 200متر طول عرض30متر معیار0/1 مس با سرب وجست

15.   اوخان کشان فاریاب طولزون 2/5 کیلومترعرض 20-270 مترعیار 0/1-1/5 %مس با سر وجست

16.   معدن مس کندالان ولایت زابل ذخیرهC1+C2 دارای 3700تن مس 3/8% وسایر عناصر معدنی

هکذا در معدن طلا زرکشان ولایت غزنی وغیره محل به تناسب کم وجود دارد.

معدن مس عینک 

معادن متعدد مس عینک: در منطقه بنام «عینک» مربوط ولسوالی محمد آغه ولایت لوگر قرار دارند. این منطقه در 30 کیلومتری جنوب غربی کابل و شاهراه بین‌المللی تورخم اسلام قلعه قرار دارد، که می‌توان در خصوصیات نیک معدن محسوب نمود. معدن مذکور بزرگترین معدن مس در افغانستان و دومین معدن مس در سطح جهان می‌باشد. ذحایر مجموعی این معادن 11.3 میلون تن مس دارای فیصدی 2.3 از مس و مقداری محدودی از طلامی‌باشد. به اساس شواهد که در دسترس قرار دارد نشان می‌دهد این معدن در دوره‌های قبل از اسلام نیز مورد بهره برداری قرار گرفته‌است. معدن مس عینک در سال 1973 مجددآ کشف گردید و در سال 1974 فعالیتهای اکتشافی درمورد این معدن آغاز گردید. معدن مس عینک در ولایت لوگردر سه قسمت یعنی قسمتهای‌های مرکزی، غربی، جنوبی تشکیل گردیده‌است. در قسمت مرکزی طبقات مس دار به طول 200 متر به ضخامت 60 تا 200متر تحقیق شده‌اند. ضخامت اعظمی سنگ‌های معدنی، که توسط برمه تثبیت شده، به 600 متر می‌رسد. سنگ‌های معدنی از سطح زمین تا عمق 10-20 متر اکساید شده می‌باشند. مقدار متوسط مس در سنگ‌های اکساید شده به 2.1 فیصد می‌رسد و بصورت کل از 0.17 - 2.85 فیصد تغییر می‌کند. ساحه مس آهنک (عینک لوگر) 11.3 میلیون تن متریک تثبیت شده و در حدود 17 میلیون تن متریک بطور پیشبینی موجود می‌باشد. این معدن دارای 7700 تن متریک نقره (Ag) و دارای 600 هزار تن متریک کوبالت(co) و مقداری از محدودی طلا را دارا می‌باشد. از لحاظ زمین شناسی این معدن از نوع رسوبی- ولکانیکی یا «استراتنی باند» می‌باشد. منطقه معدنی عینک به سه منطقه مرکزی، جنوبی وغربی تقسیم می‌گردد. عیار و ذخیره این سه منطقه به صورت زیر گزارش شده‌است:

1.    عینک مرکزی: ذخیره قطعی 140 میلیون تن سنک مس دار با عیار 5/2 درصد مس

(تعیین شده بر اساس حفاری در سال 1995)

1.    عینک جنوبی: ذخیره بیش از 50 میلیون تن سنک مس دار با عیار 6/1-9/0 درصد مس (1995).

2.    عینک غربی: ذخیره بیش از 50 میلیون تن سنک مس دار با عیار 05/2-62/0 درصد مس (1995)

مجموعاً سنگهای مس دار منطقه 240 میلون تن با فیصدی 0.17 - 2.85می‌رسد.

سرمایه گذاری در معدن مس عینک  

قرار داد سرمایه گذاری در معدن مس عینک با کمپنی MCC و وزارت معدن افغانستان بتاریخ 25 اپریل سال 2008 به امضا رسید. شرکت چینایی در مراحل اول مبلغ 2،898 میلیارد دلار را در این پروژه سرمایه گذاری نموده و این سرمایه گذاری به پنج میلیارد افزایش خواهد یافت. از این سرمایه گذاری سالانه مبلغ 400 میلیون دلار به افغانستان مالیات پرداخت خواهدنمود. مطابق به قرارداد کشور چین باید مبلغ 800 میلیون دالر را به طور تضمین بپردازد. کمپنی قرار داد کننده موافقت نموده‌است غرض استحصال معدن از ذغال سنگ افغانستان فابریکه تولیدبرق 400 میگاوات را با محلات رهایشی آب مکتب ومسجد را اعمار نماید. در قرار داد کمپنی ساختراه آهن را ازتورخم تاجیکستان از راه عینک به کابل بعداً معدن حاجی گک از آنجا یکاولنگ دره صوف به شمال افغانستان واز شمال به تاجکستان موافقت نموده‌است. هکذا طلا که بدست می‌آید تعلق بدولت افغانستان دارد. در مرحله اول این پروژ برای 8000 نفر کار مساعد می‌گردد در مرحله دوم الی به 15000 شرایط کار مساعد می‌گردد. در هر صورت تطبیق صادقانه این پروژه خوشبختی‌های بی انتها را به این کشور به ارمغان خواهد آورد.

قبل از تاسیس کمپنی نامبرده مبلغ 2.5 میلون دالر را غرض پاک کاری مین‌های جنگ 32 ساله تخصیص داده‌اند تا فعلاً تلفات انسانی و حیوانی دراین منطقه به 89 مرگ و میر و 92 زخمی منجر شده‌است.