معادن افغانستان 

افغانستان غنی ترین و متنوع ترین زمین شناسی را در خودجای داده است. درکشورما قدیمی ترین سنگهااز دوره آرچین 3800 میلون سال قبل و سنگهای از دوره پروتوزوئیک (2500- 570 میلون سال قبل ) فنیروزوئیک 570 الی 1?6 میلون سال قبل الی امروز دیده میشود. سرزمین ما همچنین دارای سابقه طولانی و پیچیده تکتونیکی دارند. دلایل آن تا حدود رابطه میگیرد به موقعیت آن در انتهای غربی هیمالیا، تصادم نیم قاره هند، تشکیل کوه‌های هندوکش وغیره مسایل میباشد. بدین لحاظ ذخایر معدنی افغانستان از نوع ماگمایی، پگماتیک، کار بونیتک، اسکارن، هیدروتورمال، دگرگونی [متحوله] و رسوبی میباشد. این کشوربنسبت کوهستانی بودنش دارای ذخایر معدنی متنوع و فراوان میباشد. قرار سروی جیولوژی ایالات متحده امریکا ارزش نفت و گاز افغانستان 222?892?350?000 دلار وارزش معادن افغانستان 908?948?000?000 دلار ارزش مجموعی آن 1131840350000 دلار یا 1131?840 تریلیون دلار میباشد. افغانستان از لحاظ معادن غنی و دارای معادن متعدد میباشد. تحقیقات زمین‌شناسی به‌اثبات رسانیده است که در افغانستان 400 نوع منرال و سنگ معدنی شناخت گردیده ‌است. در این اواخر گروهی از ناسا آمریکا با وسایل اشعه لیزر توانستند معادن عمق کوه‌ها و زمینهای افغانستان را کشف عکسبرداری و تثبیت تقریبی نمود. تا فعلاً 286 معدن فلزات 5 میدان گازی در شمال، تیل مایع وسایر معدنیات کشف شده‌است. معدن فلزات افغانستان به تنهایی وجود ندارد بلکه به فیصدی پیدا می‌شود مثلا مس در 240 نوع سنگ پیدا می‌شود. زیادترین آن بورنیت (CuFeS4) دارای اعیار(63?3%)مس و متباقی آهن و سلفر است. در افغانستان معدن که که نسبت به دیگر عناصر زیاده وجود دارندعبارتند ازمعدن آهن حاجیگک که دارای 1?8ملیارد تن آهن، معادن طلا در چهار منطقه یعنی معدن طلا زرکشان غزنی، معدن طلا بدخشـان، معدن طلا خاک ریزقندهار، معدن طلا تخار، معادن کرومیت در حصارک لوگرو و در ولسوالی زنه خوان غزنی وغیره مناطق، معادن ذغال سنگ در یازده محل از جمله 5 معدن آن قابل استخراج میباشد، معدن لاجورد بدخشان دارای 1300تن لاجورد در سرسنگ بدخشان، معدن مس عینک لوگردارای ذخایر آهن 11?3 میلون تن، ذخایر نفت وگاز شمال 1?8 ملیار مترمکعب و ذخایر نفت و گاز هرات هلمند کتواز، معادن سرب وروی در هشت محل و معادن مرمر «سفید و رنگه» می‌باشد. علاوه براین دراین کشور معدن یورانیوم خانشین درولایت هلمند،تیتانیوم، لیتیم در نمکسار هرات، کنر وتخار، معادن آهن در 100محل، مس در دوازد محل، المونیم ولایت زابل معدن نقره، منیزیم،قلع میباشد. افغانستان دارای منرالهای کم بها و قیمت بها نیز است. منرالهای قیمتی از قبیل کورندم امیتس تویاز، یاقوت در دو ناحیه، اکومارین لعل در شغنان بدخشان، عقیق سیاه و رنگه، گرانیت،زمرد پنجشیر فیروزه، بیرایت، تورمالین ،شاه مقصود) میباشد. هکذا معادن نمک این کشور در اندخوی فاریاب، دولت آباد و تالقان و نمکسار هرات، میباشد. علاوه براین دارای معادن فلورایت، گچ، چونه، باروت،، گوگرد کوه البرز مزارشریف، موادخام سمنت، تالک در ننگرهار، ابرک، گانزیت، بریلیم ،نیوبیوم،سزیوم، روبیدیوم، سنگ سلیت، معدن بیروچ ولایت نورستان، معدن بیرات در غوربند و پروان، معدن سیماب در ولایت غور، فلورامیت ارزگان، سنگ رخام در هلمند، معادن مولیدین در زابل، بغلان و لوگر، معدن بریل در ولایت کنرهار، معدن تنـتال در نورسـتان، بارایت سنگلان هـرات، معدن شاه مقصود در ماهیـپر کابل، وغیره دارا می‌باشد که تعداد آن تا هنوز کشف نشده‌است. البته ضخامت پوست زمین درنواحی پامیر الی 75 کیلومتر در نواحی هموار 50 کیلومتر ضخامت رسوبات از چند صد متر الی 20 کیلومتر می‌باشد که مواد معدنی در میان اینها به‌شکل مواد کانی و رسوبی وجود دارد. تا اکنون تقریباً از این معادن بهره‌ برداری نشده‌است.                

تاریخچه  

معدن‌شناسی یکی از مشاغلی است که از 3000 سال پیش تااکنون رواج داشته و مصری‌ها درمجسمه چشمان آخناتون وملکه نفریتیت ازلاجورد افغانستان استفاده کرده‌اند. در آن زمان مردم معدن طلا، آهن،مرمر، لاجورد،یاقوت وفیروزه را میشناختند واز آن زیورالات میساختند. از گذشته‌های دور لاجورد، طلا ونمک دربدخشان، مس آهن درقندهار و کابل استخراج می‌گردید. در قرون وسطی و در اوایل قرن 20 نیز طلا در منطقه مقر، نقره و زمرد در ولایت پنجشیر، معادن متعدد آهن و سایر فلزات در نقاط مختلف ذغال سنگ در شمال و بخش مرکزی،نفت وگاز در مناطق شمال افغانستان هلمندقندهارو خوست کشف شده‌است. درقرن 18 پس از انقلاب صنعتی در اروپا جهان کشایان غرض کشف معادن افغانستان باستان شناسان و معادن شناسان خودرا تحت نامهای سیار و یا نام دیگر گسیل داشتن. برای اولین بار زمین شناسان انگلیسی(گریس باخ و هایدن) در افغانستان مرکزی وشمالی مشاهداتی انجام دادند وبعد‌ها زمین شناسان فرانسوی، (فیورون و همکاران) در سالهای 1926-1951 مناطقی در اطراف کابل را نقشه برداری زمین شناسی نمودند. در دهه 1950 با تاسیس ریاست تفحص نفت و گاز مرحله مهمی از مطالعات زمین شناسی افغانستان آغاز شد. در 1958 زمین شناسان افغانی با همکاری کارشناسان روسی جستجوبرای کشف نفت و گاز طبیعی را با موفقیت به پایان رساندند. در این مطالعات برای اولین بار ساختار زمین شناسی منطقه با تهیه نقشه‌های زمین شناسی همراه شد. در سالهای 1958 تا 1961 زمین شناسان فرانسوی(منزیه و لاپاران) حوالی کابل را نقشه برداری نمودند و از 1959 زمین شناسان آلمان غربی به کمک عکسهای هوایی کار تهیه نقشه زمین شناسی تمام نیمه جنوبی کشور را (با مقیاس 1000000:1)آغاز نمودند. در 1963 ریاست "تفحص مواد مفیده جامد" تاسیس شد که در 1965 به ریاست "جیولوجی و معادن" تغیر نام یافت. در این ریاست با همکاری زمین شناسان روسی، اکتشاف، ارزیابی و تخمین ذخایر معدنی ذغال سنگ، سنگ آهن، طلا و لاجورد آغاز گردید. در نتیجه همین تفصحات معادن بزرگی همچون " معدن آهن حاجیگک" در منطقه بامیان و حوزه بزرگ ذغال سنگ از پلخمری در «شمال تا نزدیکی هرات» در غرب و مواد با ارزش دیگر همچون باریت، بریلیوم و... کشف گردید. از 1965 مطالعات زمین شناسی وسیع و مهمی در مورد اکتشاف مواد معدنی مهمی چون سرب،روی (جست) مس، طلا باریت، ابرک، سلفر، فسفریت‌ها، سینابر، ذغال سنگ، آبهای معدنی، نمک طعام و مواد ساختمانی صورت گرفت. در 1973 ارزیابی جدیدی در مورد معدن بزرگ "ارگونیت" در حاشیه جنوب غربی کشور و معادن مهم باریت در شمال هرات مورد اکتشاف قرار گرفت. در 1974 در منطقه لوگر(جنوب کابل)کمر بند مس دار بزرگی(مس عینک) کشف شد. مهمترین مطالعات زمین شناسی افغانستان با تهیه نقشه زمین شناسی سراسر افغانستان در مقیاس 500000:1 و همچنین تهیه نقشه تکتونیکی کشور در دهه 1970 به انجام رسید. از 1976 تا اوایل دهه 80 گزارشات و مطالعات قبلی بصورت کتابها و مقالات متعددی منتشر شده، از جمله " تکتونیک افغانستان" اثر و. ا. سلاوین(1976)، جیولوجی افغانستان اثر ولفارت و ویتکینت(1980) و "جیولوجی و مواد معدنی افغانستان" که توسط یک تیم روسی و افغانی بدنبال تهیه نقشه سراسری زمین شناسی افغانستان تدوین و به زبان روسی و انگلیسی در مسکو به چاپ رسید(1980). در دهه 80 با تشدید جنگها در افغانستان مطالعات زمین شناسی عمده و سراسری متوقف شد و لی کارهای پراکنده و موردی مخصوصا روی معادن کشف شده و بزرگ نزدیک به مرکز کشور توسط متخصصین روسی دنبال گردید اما نتایج این مطالعات در دست نیست و احتمالا درروسیه حفظ شده‌است. در دهه 90 کار‌های زمین شناسی بکلی تعطیل شد و ساز مان زمین شناسی و معدن افغانستان در اثر جنگ آسیب جدی یافت. تنها در 1995 گری باورساکس(جواهر شناس آمریکایی) با همکاری بونیتا چمبرلن کتاب جالب "سنگهای قیمتی افغانستان" را منتشر نمودند که در واقع جدید ترین اثر قابل توجه در زمینه زمین شناسی و مواد معدنی این کشور می‌باشد. در سال 2002، با آغاز دوران جدید در افغانستان به نظر می‌رسد که دوران مهمی برای مطالعات زمین شناسی افغانستان در راه باشد.. درین اواخرکمپنی ناسا امریکا با وسایل اشعه لایزر توانستن معادن عمق کوها وزمین افغانستان را نقشه برداری سروی وتثبیت نمود. این سروی و عکاسی به مصارف 300 میلون دالر موفقانه به پایان رسید