بندهای قوسی یا منعنی:معمول ترین سدها درجهان به شکل قوسی درمیان تنگه‌های کوه اعمار می‌گردد که نیروهای وارده بر سد توسط یک بدنه منعنی شکل به دوکنار یعنی سنگ وزمین منتقل می‌گردد. این صدهااز کانکریت وآهن ساخته می‌شود. عرض این سد مربوط به این است که چه مقدار فشار بالای سدواردمی‌گردد. در بعضی آلات درقسمت عقبی پایه‌های مخروطی از کانکریت را نیز وصل می‌نمایند.
بندهای خاکی: این مودل سد از خاک کلی یا خاک رس ساخته می‌شود. تا در برابر فشار وارده از خودمقاومت نشان دهند. خاک رس طبیعتاً درکنار وقسمت تحتانی تقریباً تمامی جوی ودریاها وجود دارد مانع نفوذ آب در کنار و تحت می‌شود. بدین منظور ازین خاک در سدها نیز استفاده می‌نمایند.
بندهای سنگریزه‌ای: مشابعت به سدهای خاکی دارد. ولی باین تفاوت که به عوض خاک دانه‌های سنگ خورد را می‌اندازند وهم ابعاد دانه‌های صورت سنگ به مراتب درشت تر می‌باشد. سدهای وزنی: که وزن بدنه سد تعادل آن را در مقابل مجموعه نیروهای وارده حفظ می‌نماید.
بندهای پایه داره: درین نوع سد فشار وارده بر سد توسط غلاف ویا پوست به پایه‌ها و ازپایه‌ها به زمین انتقال می‌یابد.
بندهای چوبی: این سدها از چوبهای سخت ومقاوم ساخته می‌شود. شکل سدهای چوبی مانند سدهای فولادی از یک قالب چوبی ساخته می‌شوند. و هم در معیار کوچک از چندین صفحه ساخته می‌شود مقدار زیادی از چوب در زمین داخل گردیده وفشار وارده را به زمین انتقال می‌دهند.
بندهای فولادی: که از یک قالب فولادی و یک صفحة فولادی ساخته می‌شود وانرا درجریان آب منتاژ می‌نمایند. در افغانستان در معیار کوچک ازین سد خیلی وافر دیده می‌شود بنام سربند می‌گویند. این سد متحرک و غیر متحرک ساخته می‌شود. این نوع سد درمعیار کوچک زیاده ساخته می‌شود.
ذخایر غرض کشاورزی
در جهان امروز علاوه برسد بعض از ذخیره گاه‌ها مخصوص غرض کشاورزی می‌باشد که دارای انرژی پوتانشیل الکتریکی نمی‌باشند. درافغانستان در میان کوها و دشتها کاسه‌ها، چاه‌هاو حوضهای طبیعی بزرگ آب وجود دارد که تعداد آن قلیل است. اب حوضهای کوهی از جمع شدن برفها وبارش و حوضهای هموار از بارش سال و از آبهای زیر زمینی می‌باشد. می‌توان تعداد این نوع را چندین برابر ساخت بخصوص در دشتها و سطوع هموار.
در جهان امروز انوع مختلف ذخیره گاه‌های آب ازآهن کانکریت و لاستیک به حجم کوچک وبزرگ ساخته می‌شود. می‌توان آب بارندگی سال را در آن ذخیره نمود. یکنوع ذخیره گا کوچک آن طوریست که در ارتفاع بلند یک نقطه بزرگ مدور را پلاستک کاری می‌کنند واب بارندگی از پلاستیکها راساً داخل کاسه بزرگ ذخیروی می‌شود. یا در یک خریطه بزرگ پلاستیک که طول آن تا دوصد متر کم یا اضافه‌است اب بارندگی را ذخیره می‌کنند. ویا چندین ذخیره گاه بزرگ از آهن ویا لاستیک غرض حفظ متقدم می‌سازندوآب آنرا ازیک نقطه دیگر انتقال می‌دهند
یکی از وسیله مبازه علیه خشک سالی استفاده از کانالها است. آب کانال هااز دریای می‌آید که اصلاً در آنجا خشک سالی وجود ندارد.کانال عبارتند از تغیر دادن مسیر آب دریا رابه مسیر مورد نظر می‌گویند. کانال یکی از وسیله‌است می‌تواند منطقه بزرگ را آبریزی نماید. در افغانستان تا فعلاً دوکانال بزرگ اعمار گردیده‌است.
1. کانال ننگرهار: این کانال در سال 1337 توسط دولت اتحاد جماهیر شوروی سوسیالیستی اعمار گردیداین کانال حدود 120هزارجریب کشتزار غازی آبادو هده را سیراب ساخته‌است.
2. پروژه کانال رود هلمند: این پروژه در سال1351و1352 توسط ایالات متحده امریکا فعال گردید. بزرگترین کانالی که از رودخانه هلمند جدا شده نهربغرا است که درپنج کیلومتری گرشک از هلمند منشعب شده و بطول 80 کیلومتردرسمت راست رودخانه به استقامت نادعلی واقع در چهل کیلومتری غرب شهر لشکرگاه امتداد یافته‌است. پروژه‌های مارجه و شمالان نیز ازاین کانال آبیاری می‌گردند. در صورت که مانند این پروژه چندین دیگر فعال گردد دیگر لازم نیست ملت افغانستان دنبال آب باران برود.[13] در طی خشکسالی‌های اخیر دولت افغانستان کار یک تعداد از کانالهارا به همکاری نیرو ائتلاف آغاز نموده‌است شامل چنین پروژه‌ها می‌باشد.
1. اعمار 8 کانال در لغمان که 6 کانال آن به ارزش 1?6میلون دالر با همکاری بانک جهانی دوکانال دیگر آن درمنطقه کا کس وکس عزیز خان به ارزش 360هزار دالر از کمک بانک جهانی اعمار گردید.
2. اعمار کانال در ولسوالی زنده جان ولایت هرات بطول 32 کیلومتر به ارزش 5 میلون دالر درحال اعمار است.
3. اعمار کانال به ارزش 180 هزار دالر در ولایت نورستان غرض جلو گیری سیلاب
4. اعمار کانال بزرگ در ولسوای چهار برجک ولایت نیمروز به طول 45 کیلومتر به هزینه یک میلون سه صد هزاردالر از بودیجه انکشافی ایلات متحده امریکا در حال تکمیل است.
5. اعمار کانال در دشت قلعه ولایت تخار آغاز گردیده‌است. این کانال به ارزش دومیلون دالر از طرف بانک جهانی اعمار می‌گردد.
6. کار اعمار 36 کانال آب و یک دیوار استنادی به ارزش بیش از یک میلیون دالر امریکایی در ولسوالی غنی خیل ولایت ننگرهار خاتمه یافت. پروژه اعمار این کانالها و دیوار استنادی به همکاری تخنیکی CIDG و کمک مالی اداره انکشافی بین المللی امریکاUSAID عملی شده‌است.
طبق راپور وزارت انرژی وآب افغانستان درین اواخر پروژه‌های ذخایر آبهای سر زمینی تحت ادارهUSAID روی دست گرفته‌است این پروژه‌ها غرض تهیه آب آشامیدنی کشاورزی و انرژی در نظر گرفته شده‌است که بنامهای پروژه‌های دراز مدت میان مدت و کوتاه مدت ترتیب گردیده شده‌است. فعلاً وزارت انرژی افغانستان مطالعه 111 بند آبی را به ارزش 10،7میلون دالر روی دست دارد. این مطالعات باید در سال 1391 ختم گردد. وزارت انرزی پلان ساخت 400 بند آبی کوچک وبزرگ را درطی پنج سال یعنی الی سرطان 1394 باید به انجام رساند.
که یکی از مهمترین و بزرگترین پروژه‌های آب و برق افغانستان به شمار می‌رود و دارای مشخصات عمده ذیل می‌باشد.
1. احداث بند ذخیره بالای دریای آمو در مرز مشترک بین افغانستان و تاجکستان تا آب مورد ضرورت آبیاری صفحات شمال کشور را تهیه نماید. این بند همچنان مقدار 1000 میگاوات انرژی برق تولید خواهد کرد.
2. کانال عمومی مربوطه بطول حدود 350 کیلو متر بوده که از قلعه ذال ولایت کندز شروع گردیده و به ولسوالی اندخوی و نواحی آن در ولایات فاریاب ختم می‌گردد.
3. این سد بیش از 500 هزار هکتار زمین معادل دو نیم ملیون جریب اراضی فعلی و جدید در ولایات بلخ، جوزجان و فاریاب آبیاری خواهد کرد.
4. نصب دستگاه استیشن برق آبی به ظرفیت 1000 میگاوات.
این پروژه یکی از مهمترین پروژه‌های آب و برق بوده که ساحه آن شامل چهار ولایت شمال افغانستان بوده و برای ده‌ها هزار نفر در منطقه کار ایجاد خواهد کرد.
1. پروژه آبیاری کلیفت موازی 20 هزار هکتار (100 هزار جریب) زمین را آبیاری خواهد کرد.
2. طول این پروژه 130 کیلو متر می‌باشد که از جمله 30 کیلو متر پایپ لین و متباقی 100 کیلو متر آن به قسم کانال خواهد بود. این پروژه توسط پمپ باید فعال گردد که حدود 20 میگاوات انرژی برق ضرورت دارد. طرح مقدماتی و هدایت نامه تخنیکی و اقتصادی پروژه از طرف وزارت انرژی در حال اجراات قرار دارد.
طرح عاجل کوتاه مدت
تهیه آب آشامیدنی از ساحه خم آب آمو دریا برای ولسوالی اندخوی و نواحی همجوار آن با استفاده از ماشین پمپ الکتریکی.
این پروژه با ظرفیت تولیدی 280 میگاوات بالای دریای پنجشیر، آغاز و در سال 2013 باید به تولید آغاز نماید. مرحله اول مطالعات امکان سنجی این پروژه تکمیل و قرار است مرحله دوم آن آغاز گردد
این سد در ولایت نیمروز بالای دریای هلمند احداث می‌گردد که دارای چندین مرحله می‌باشد. کار مرحله اول آن به هزینه 9 میلون دالر با دولت تاجکستان به امضا رسید. کار مرحله اول این بند در نوامبر2012 به تکمیل خواهد رسید. این بند علاوه براینکه چندین هزار هکتار زمین را سیراب می‌سازد9 میگا وات برق نیز تولید می‌نماید.
این بند در 22 کیلو متری شهر غزنی در زمان سلطان محمود غزنوی غرض آبیاری اعمار گردیده بود. این بند در ولسوالی جغتوی ولایت میدان وردگ موقعیت دارد؛ اما بخش اعظم آب آن به سمت ولسوالی خواجه عمری و شهر غزنی جریان دارد که به شمول خواجه عمری، زمینهای زراعتی ولسوالی انده و گیرو را آبیاری می‌کند. این بند چندین بار طور غیر اساسی ترمیم گردیده‌است. در سال 1384 بالاثر سیلاب 70 فیصد زمینهای زراعتی را در ولایت غزنی تخریب نمود.
کار بند سلما ولایت هرات در زمان داود خان آغار الی 2005 متوقف بود درسال 2005 دولت هند مصارف ادامه کار این پروژه را بدوش گرفته‌است. در نظر است این پروژه هفتاد هزار هکتار زمین را سیراب و به ظرفیت 42میگا وات برق را تولید نماید. مصارف این سد حدود هفتاد میلون دالر خواهد بود.
این کانال بزرگ به نام «مروارید» در ولسوالی شیوه? ننگرهار اعمار در سال 1388 به بهره برداری سپرده شد. این کانال توسط کشور جاپان با هزینه ی 10ملیون دالر اعمار گردید. کانال مروارید از دریای کنر از منطقه ی زیلی بابا ولایت کنر آغاز می‌شود و با از عبور از منطقه ی شیوه و دشت گمبیری به بند درونته می‌انجامد. کانال «مروارید» که 24 کیلومتر طول دارد. در جریان 7 سال ساخته شده و هزاران جریب زمین بایر و هزاران جریب زمین زراعتی را آبیاری خواهد کرد
قرار داد پروژه آب و تولید برق بخش آباد بالای دریای فراه رود را با رئیس کمپنی خدمات مشورتی هندوستان در 24 اگست سال 1385امضا رسید. این پروژه در ساحه 100 کیلو متری شهر فراه و در فاصله 30 کیلو متری سرک عمومی کابل- هرات موقعیت دارد. اهداف این پروژه عبارت از ذخیره آب به حجم 570 ملیون متر مکعب در ساحه بخش آباد می‌باشد. با تکمیل شدن این پروژه 35000 هکتار زمین زراعتی موجود و 26000 هکتار اراضی جدید تحت آبیاری قرار خواهد گرفت. قرار است با تکمیل این پروژه 20 میگا وات برق نیز تولید گردد.
یکی از وسیله که می‌توان تا حدودی جلو خشکسالی را گرفت باران مصنوعی است. دانشمندان زمین را به شش طبقه وفضای بالاتر از زمین را به5 طبقه تقسیمات نموده اندکه تروپوسفیر در فاصله 6-20کیلومتر، ستراتوسفیر الی 50 کیلو متر، میزوسفیر از 50-85کیلومتر، ترموسفیر از 85-690کیلومتر و اکزوسفیر690-10000کیلومتر بالاتر از زمین واقع اند. مهمترین قسمت که درآن باران مصنوعی صورت می‌گیرد تروپوزسفیر است.
قسمت که با باران مثنوعی ارتباط دارد تروپوزسفیر است. تروپوسفیر گرم ترین ساحه اتمسفیر می‌باشد. درین ساحه مقادیری زیادی گازات کاربن دای اکساید اکسیجن نایتروجن، گازات نجیبه و سایر گازات وجود دارد. هوای تروپوسفیر پس از 4-5 کیلومتر ببعد به صفر درجه رسیده از ان ببعد سرد شده می‌رود. بخارات آب پس از 4کلیو متر به هم نزدیک شده در فاصله‌های 9-10 کیلومتر در موجودیت ذرات کوچک دوباره به باران تبدیل می‌شوند.
باروری یا تخم پاشی ابرها در واقع یک روند طبیعی است که در آن ابرها به بخار آب و سپس به باران تبدیل می‌شوند. روش باران مصنوعی برای اولین بار درسال 1950 توسط فرانسوی‌ها تجربه گردید. فعلاً در 24مملکت دنیا مروج است. باران مصنوعی در کشور چین هند آسترلیا امریکا و کشورهای شرق میانه مروج بوده توانسته‌است از 5-25 فیصد مقدار بارندگی را بلند مبرد. برای ایجاد باران مصنوعی باید عوامل چون ابر، رطوبت، گرمی هوا و سایر شرایط جوی فراهم باشد. رطوبت (وزن بخار آب موجود در یک متر مکعب هوا) عامل مهمی در تشکیل ابرهاست، هر قدر هوا گرمتر باشد، قابلیت بیشتری برای داشتن بخار آب و تشکیل ابر دارا می‌باشد. غرض اینکه چگونه ابر ساخته شود وباران ببارد لازم است هزارات ذرات آب هوا باهم یکجا شده پس از وزنبین شدن به زمین بریزد. برای تشکیل ابر وجود ذرات میکروسکوپی گرد و خاک، دوده، بلورهای نمک ویخ لازمی است. دو اصول برای بارش از ابرها به نام روند باران گرم و روند باران سرد وجود دارد:
1باران گرم: در مناطق حاره، باران از ابرهایی می‌بارد که هرگز دمای آنها زیر صفر نیست آن را باران گرم می‌نامند. در این ابرها قطرات درشت آب که ابر را تشکیل می‌دهند در برخورد با قطرات کوچک، آنها را جذب و به این ترتیب شروع به بارش می‌کنند.
2باران سرد: زمانی که دمای ابر یا قسمتی از آن پایین‌تر از صفر باشد، بلورهای یخ با جذب رطوبت اطراف خود سریعا شروع به رشد می‌کنند تا اینکه وزن زیاد باعث فرود آنها می‌شود. این بلورها هنگام فرود اگر از مکانهای گرم بگذرند به باران تبدیل می‌شود و در صورت سرد بودن بشکل برف فرود می‌آیند. در مناطق قطب شمال وجنوب که مقدار کاربن دای اکساید و ذرات گرد و دود نیست ویا خیلی کم است ولی همیشه برف می‌بارد دلیل ان یخ شدن ذرات کوچک بخار در هوا پس از یکجا شدن چندین هزار ذرات وزن زیاد شده بشکل برف پائین شده به زمین می‌ریزد در بعضی مناطق که هوای پائین یعنی 2-3کیلومتر گرم است برف آب شده به باران تبدیل می‌شود انسان از طریق باروری ابرها می‌تواند از لحاظ تعداد و نوع هسته‌های تشکیل باران به طبیعت کمک کند. باروری بوسیله مواد جذب کننده رطوبت مانند بلور نمک ویوریا که می‌تواند برای سرعت دادن به روند بارش گرم بکار رود. باروری بوسیله یود نقره(AGI) و یخ خشک (کاربن دای اکساید یخ شده) پروپان مایع و نمک در افزایش باران در روند بارش سرد به ابرهایی که کمبود هسته دارند کمک می‌کند. تمامی ابرها نمی‌تواند باران را بیاورد بخصوص ابرهای که خیلی‌ها بلند اند.
نوع آبیاری مدرن که بنام آبیاری قطره یاد می‌شود
در بعضی از کشورهای که آب شرین کم دارند. کشت بسیاری از نباتات خودرا در شیشه خانه‌ها ویا در مزارع کشت می‌کنند که توسط پایپ‌ها ونل‌های آهنی صرف ریشه نبات را آب می‌دهند. بنامDripirrigation یا آبیاری قطره یاد می‌شود.
خوبترین وبهترین طریقه که می‌تواند تا حدودی زیادی جلو خشکی را بگیردغرس درختان است. درختان درموقع گرمی دهن ستوماتا حجرات خودرا بند نموده آب خودرا به بیرون تبخیر نمی‌نمایند. ریشه درختان منبع حفظ آب است. اکثر نباتات در زمان جوانه زدن و تولید تخم ویا گل به آب زیاد نیاز دارند. یک نبات در یک مرحله حد اقل به پنج بار آب فراوان ضرورت دارد. بدین لحاظ زیادترین آب شرین برای کشت نباتات بمصرف می‌رسد. به اساس تجارب چندین ساله تا حد ممکن نباید از آبهای زیر زمینی برای کشت مزارع بزرگ استفاده نمود. زیرا تسلسل طبعی آب از بین می‌رود. برای غرس نباتات بلند قد می‌توان از آبهای زیر زمینی استفاده نمود زیرا نبانات بلند قد خود ذخیره کننده اب در خاک در خود ودر محیط ماحول می‌باشد.
کلمات کلیدی:
